Dieselaren gainbehera gogor jotzen ari da Gasteizko Mercedesen. Hil honetako bi larunbatetan (13an eta 20an) egindako lanaldien etenak ez dira azkenak izango, irailerako geldialdi gehiago iragarri baititu zuzendaritzak. Furgoneten merkatua nabarmen apaltzen ari da, ibilgailu mota horren erregai nagusia gasolioa delako, eta, Mercedesen plantan, Vito modeloari eragiten ari zaio auzia, oso modu esanguratsuan. Hala, Gasteizko zuzendaritzak iragarri du gaueko txanda ordu erdi murriztuko duela aurrerantzean, eta, horrez gain, gaueko hamabi lanaldi bertan behera utziko dituela urtea amaitu arte.

Iruñeko Volkswagenekin batera Euskal Herriko fabrika handiena denak —biek dituzte 5.000 behargin inguru— 148.000 ibilgailu ekoitziko zituztela aurreikusi zuten, baina, merkatuaren motelaldia tarteko, 143.700 izango dira, urtea amaitu aurretik doikuntza gehiago ez badira behintzat. Zuzendaritzak esan dio langile batzordeari gaueko txanda ez dela egingo irailaren 12an, 13an, 19an, 20an, 26an eta 27an; ez da jarduerarik egongo ez muntaketa gordinean, ez margoketan, ezta azken muntaketan ere. Bestela, zazpi orduko lanaldia zena, sei eta erdikoa bihurtuko da.

Eta enplegua zer?

Urrian beste bi gautan geratuko dute ekoizpena, eta azaroan beste lautan, baina egun horiek batzordeak eta zuzendaritzak zehatuko dituzte, bilera egin ondoren, irailaren erdialdean. Ikusteko dago nola gauzatzen dituzten ekoizpenaren geldialdi horiek, urteko murrizketa osoak lan hitzarmenak jasotako malgutasun mekanismoa gainditzen baitu.

Gauzak horrela, zalantzak sortzen ari dira enpleguari dagokionez; Clase V modeloaren eskaerak ez dira jaitsi, baina Vitorenak bai, eta 2019. urteak fabrikaren jardueran ekarri duen doikuntza ikusita, kolokan jartzen hasi da aldi baterako kontratua duten langileen geroa. Zuzendaritzak esan dio langile batzordeari hilez hil aztertuko duela merkatuaren eboluzioa, baina lasaitasun mezu bat igorri dio kontratu finkorik gabe ari diren 500 langileei dagokienez. Enpresak jakinarazi du mota horretako «kontratu gehienak» berrituko dituela. Multzo horretako behargin askori abuztuan bukatzen zaie kontratua, baina gehienek jarraituko dutela dio zuzendaritzak.

2019. urtea abiatu bezain laster hasi ziren arazoak Gasteizko Mercedesen. Kutsadurari aurre egiteko saio betean, asko zabaldu dira dieselaren aurkako politikak Europan, eta horrek isla izan du diesel furgoneten salmentan, nahiz eta modelo batzuei besteei baino gehiago eragin dien; Sprinter modeloa, adibidez, gehiago saltzen da orain; Dusseldorfen (Alemania) ekoizten dute. Gasteizko plantan, berriz, zuzendaritzak apirilerako iragarri zuen 4.000 ibilgailu gutxiago egingo zirela, ekoizpena 148.000 ibilgailutan utzita. Orain 143.700era argaldu du kopuru hori, Vito modeloaren eskaerak gero eta apalagoak baitira.

Etengabe hazten ari da bat janari banaketaren merkatua. Hor tokia lortzeko lehia gogorra izaten ari da zenbait plataformaren artean. Haietako bi, Erresuma Batuko Just Eat eta Herbehereetako Takeaway.com, ados jartzeko zorian dira. Janaria banatzeko enpresa erraldoi bat sortzea dute helburu. Bien artean, 360 milioi eskari jaso zituzten 2018an; guztira, 7.300 milioi euroren diru sarrerak.

Uztartu ahal izateko, akzioak trukatuko lituzkete. Eta salerosketa hori eginda, konpainia berriaren %52,2 Just Eateko akziodunek izango lituzkete, eta %47,8, berriz, Takeaway.com-ekoek. Enpresa berriak Amsterdamen izango luke egoitza nagusia, baina premium kotizazioa izango luke Londresko burtsan, eta Erresuma Batuan egingo luke eragiketen zati handi bat.

Banaketa enpresek adierazi dutenez, «bestelako aldagaien inguruko adostasunak oso aurreratuak daude», baina oraindik posible da bat egitea bertan behera geratzea. Abuztuaren 24ra arte du eskaintza bat aurkezteko epea Takeaway.com-ek.

Ez da banatzaile horrek hazi eta merkatu berrietan sartzeko egin duen lehen mugimendua. Aurten bertan erosi du Herbehereetako enpresak Delibery Hero alemaniarra, 930 milioi eurogatik; modu horretan, sektoreko enpresa nagusia bilakatu da Alemanian. Just Eatekin elkartuz gero, liderrak izango lirateke Erresuma Batuan, Herbehereetan eta Kanadan ere, besteak beste.

Albisteak merkatua mugiarazi zuen atzo. Londresko burtsak begi onez ikusi zuen mugimendua, eta %25 egin zuten gora Just Eaten akzioek.

Negozio eredua

Enpresa horiek geroz eta presentzia handiagoa dute Euskal Herrian. Takeaway.com ez da iritsi; bai, ordea, Just Eat. Besteak beste, Bilbon, Eibarren, Irunen, Donostian, Iruñean eta Baionan dihardu lanean banatzaile britainiarrak.

Azkenaldian, salaketa asko izan dituzte Just Eaten lehiakide Glovok eta Deliverook, banatzaile edo rider-ak autonomo faltsuak direla egotzita; haien aurkako zenbait epai ere atera dira. Joan den asteazkenean bertan, Gasteizko Glovoren banatzaileek greba egin zuten jasaten dituzten lan baldintzak okerrera egiten ari direla salatzeko: banaketako gutxieneko diru-saria 2,5 eurotik euro batera murriztu die Glovok.

Eredu ezberdina du Just Eatek. Plataforma horrek jatetxeak eta bezeroak harremanetan jartzeko balio du, eta jatetxea arduratzen da bidalketaz. Beraz, ez du banatzaile propiorik; kasu batzuetan, banaketa enpresa azpikontratatuen bidez funtzionatzen du.

Hiru hilabete iraun duen txiripa historikoa izan da, araua berresteko balio izan duen salbuespena. 75 urtean gertatu ez dena gertatu da aurten. Urtarrilaren hasieratik apirilaren hasierara bitartean, bi emakume egon ziren kapitalismoaren eta globalizazioaren bandera eta ardatz diren erakundeetako presidentetzatan, eta biak europarrak: Christine Lagarde frantziarra NDF Nazioarteko Diru Funtsean, eta Kristalina Georgieva bulgariarra MB Munduko Bankuan —behin-behineko presidentea izan zen—. Izan ere, Bigarren Mundu Gerra bukatzeko urtebete falta zela, 1944an, Bretton Woodseko konferentzian AEBek eta europarrek adostutako idatzi bako araua ez da hautsi harrezkero: MBren gidaritza AEBentzat; NDFrena, Europarentzat. Eta orain ere ez dago araua hausteko zantzurik, Lagardek NDFn hutsik lagatako besaulkia betetzeko kinielak egiten ari diren honetan.

Mundua asko aldatu da 1944tik, ekonomikoki eta politikoki. Eta herrialde eta GKE gobernuz kanpoko erakunde askok kritikatzen dute, alde batetik, bi erakundeok jokatzen duten rola, eta, bestetik, AEBek eta Europako Batasunak gehiegizko presentzia dutela NDFn eta MBn, eta horietako buruak hautatzeko prozedura ez dela ez gardena, ez demokratikoa.

Frantzia gidari

NDFk, hain zuzen, atzo abiatu zuen Lagarderen ordezkoa aukeratzeko prozesua, eta irailaren 6ra arte dago aukera hautagaiak aurkezteko. Lagarde EBZ Europako Banku Zentraleko hautagai bakarra da, eta irailaren 12an utziko du, behin betiko, NDF. Erakundeak nabarmendu du prozesu «irekia» izango dela, eta «merituan eta gardentasunean» oinarrituko dela. NDFko buru berriak urriaren 4an hartuko du kargua.

Dagoeneko, Frantziako Gobernuak aitortu du badagoela hautagai nagusien zerrenda ofizial bat, bost izenez osatutakoa, —eskumako zutabean daude bostak—, eta denak dira, nola ez, europarrak. EB Europako Batasuneko estatu nagusiek erabaki dute hautagai bakarra adostu eta aurkeztuko dutela Washingtonen NDFrako, eta Frantziak bere gain hartu du EBko kideen arteko kontsentsua bilatzeko lana, uko egin baitio hautagai frantziar bat aurkezteari; nahikoa du EBZn Lagarde jarrita.

Abuztuko G7koen goi bileraren harira Parisen uztailaren 18an EBko finantza ministroek egindako bileran hasi ziren hautagaiak mahai gainean jartzen. EBren hautagaia aukeratzeko, bi baldintza adostu ziren: aditua izatea gai ekonomikoetan, baina, aldi berean, politikaren esparruan ere iaioa izatea. Beraz, soslai politikoa ari dira bilatzen, Lagarderenaren antzekoa.

NDFren zuzendaritzan bakarrik ez, aurten erreleboa egon da MBrenean ere. Jim Yong Kim MBko presidenteak dimititu egin zuen, urtarrilaren 7an —2012tik zegoen karguan—, agintaldia amaitu baino hiru urte eta erdi lehenago. Haren hutsunea betetzeko, Georgievak hartu zuen kargua behin-behinean, Etxe Zuriak hautagai estatubatuar bat aurkeztu bitartean. Donald Trumpek gizonezko bat aukeratu zuen, David Malpass, eta hura da MBko buru apirilaren 9az geroztik. Ohitura zaharrak bizi-bizi daude.

Bi erakundeen legitimitatea ezbaian jarri izan dute garabideko herrialdeek, baita erakunde alternatiboak sortu ere: BRICS eta Asiako Inbertsio Bankua, adibidez. Besteak beste, Keynes ekonomista britainiarrak sortutako MBk eta NDFk helburuak ere aldatu dituzte 75 urteko bidean. Depresio Handiaren eta Bigarren Mundu gerrako triskantzak eta gero, nazioarteko diru eta finantza politikak euren erara ordenatzeko eta kontrolatzeko sortu zituzten.

Orain, merkatu askearen eta globalizazio basatienaren predikatzaile eta betearazleak dira bi erakundeak. Baina, hara paradoxa, NDFk aldaketa handiak ditu etxe barruan ere: Bretton Woodseko anfitrioia da orain protekzionismoaren defendatzailerik sutsuena.

Ibilgailuen Azterketa Teknikoa egiteko zentro Zarauzko zentro berriak gaur zabaldu ditu ateak. Aurretiazko hitz: 943 104 250 telefonoa edo ITASUAren webgunea.

Espainian ezkerreko gobernu aurrerakoi bat osatzea eskatu du Bizkaiko Pentsiodunen Mugimenduak Bilboko udaletxearen aurrean, 2019ko uztailaren 29an.

Manuel Garcia Castellon Auzitegi Nazionaleko epaileak BBVA inputatu du. Jose Manuel Villarejo komisarioari espioitza operazio bat egiteko enkargua eman zion BBVAk.

Aste Nagusia beste ertzain-etxeetako ertzainekin sendotzea salatu du ErNEk. Zehazki, Getxoko, Sestaoko eta Durangoko ertzain-etxeetako pertsonala eskatu da.

Ama, greba puta hori bukatu da», esan zion alabak Olatz Iruretagoienari greba amaitu zuten egunean, joan den ekainaren 26an. Greba hasi eta bederatzi hilabetera, 281 egunera. Aho-mihietan erabili zuen izendapen hori etxean denbora horretan guztian: «greba puta» gora, «greba puta» behera. «Greba etxera eramaten duzu; nik alabatxoekin igartzen nuen. Nahikoa zen haiek edozein tontakeria esatea edo egitea, eta segituan egiten nuen salto», aitortu du.

Orain, behin akordioa lortuta eta greba amaituta, lasaiago bizi da, baina oraindik ere normaltasunera erabat ohitu gabe. «43 urtean inoiz pankarta baten atzean egon gabe, eta, gero, bederatzi hilabetez egunero pankartarekin!». Animo hitzak baino ez ditu oraindik greban jarraitzen duten bi solaskideentzat, Aitziber Aranberrirentzat eta Begoña Nuñezentzat. «’Egun bat gutxiago’, esaten genion guk elkarri egunero», hauspotu ditu.

BERRIAk Donostiako Bulebarrean elkartu ditu hirurak, azkenaldian hainbat emakume langileren erresistentziaren eta borrokaren ikur bihurtu den bulebarrean, Woddy Allenek beretzat ordu batzuez zigilatu bezperan.

Erabakia

Zelan hartzen da horrelako borroka bat hasteko erabakia?

IRURETAGOIENA: Duela bi urte puntu-puntuan egon ginen greba bat egiteko, baina jendeak beldurra zeukan, eta atzera egin zuen. Enpresarekin negoziatzen jarraitu zuten, baina ezinezkoa zen, eta, azkenean, iazko irailean erabaki genuen greba egitea. Hasieran, nik uste nuen hilabete edo hilabete eta erdi baino gehiago ez zutela aguantatuko, ze komisarietan, adibidez, urtean 365 egunez 24 orduz dago norbait lanean.

Ez zenuten borroka luzerik espero?

I.: Ez, ez, ez. Urriaren erdialdean, epaitegietako garbitzaileetako kide bati entzun nion: «Buf, aurten turroia kanpoan jango dugu». Eta esan nuen: «Hori erotuta dago». Baina greba luzatzen da haiek ez dutelako negoziatu nahi. Erresistentzia kutxari botatzen diote errua, esaten dute ELAk luzatu egiten dituela grebak… Ez, ez. Erabakia geuk hartzen dugu: sindikatuak babesa ematen du, baina erabaki, geuk.

Zuek ere argi zeneukaten lanuztea egin behar zenutela?

ARANBERRI:Nik argi neukan: guk ez geneukan laneko hitzarmenik 2017tik. Egin zituzten bilerak, eta patronalek ez zuten inolako erantzunik eman. Greba hastea erabaki genuen. Ia hamahiru urte daramatzat zahar etxeetan lanean, eta hirugarren greba dut hau. Are gehiago, lanean hasi nintzenean greba betean hasi nintzen. Gogoan dut lanera joan nintzen lehen egunean etorri zitzaizkidala esplikatzera greban zeudela, eta enpresa grebalariak ordezkatu nahian zebilela. «Jakin nahi dugu ea nor ordezkatzera zatozen», galdetu zidaten, eta ni zur eta lur.

Grebalariak ordezkatzeko kontratatu zintuzten?

A.: Ez, baja bat ordezkatu nuen, eta gero oporrak betetzen hasi nintzen. Banekien nor ordezkatzen nuen, ez grebalariak.

Beldurra eta xantaia

Beldur ugari sortzen dira greba egiteko erabakia zalantzan jar dezaketenak?

A.: Oraingoan ez dut beldurrik izan greba hasteko, baina lehenengo urteetan izan nuen. Lanpostu bat da, eta grebak inplikazio pertsonal handia eskatzen du. Baina ikasi dut zerbait lortzeko borrokatu egin behar duzula. Ez dizute ezer ematen. Olatzek esan du: beraiek luzatzen dituzte grebak. Borroka, borroka eta borroka egin behar duzu zerbait lortzeko.

Gipuzkoako zahar etxeek eta patronalek lortu zenuten itunerako oinarria, baina ez zuen aurrera egin.

A.: Diputazioak esan zuen sindikatuak eta patronalak ituna lortuz gero dirua jarriko zuela, baina ez zuten pentsatzen akordioa lortuko zutenik, eta akordio ona: soldata igoerez gain, langile kopuruaren igoera %30ekoa zen. Abenduan lortu zuten ituna, baina diputazioak ez zuen dirurik jarri. Esku-eskuan ikusi genuen, baina… Halere, momentuko esperantza kendu arren, haiek ematen dizute segitzeko indarra.

Indarra eman?

A.: Entzun behar izan dugu Lares patronalekoa Batzar Nagusietan esaten lan honek beti izan beharko duela emakumeen lan bat…

I.: Berdintasun zoragarria.

A.: … eta gizonezkoei ez zaiela axola emakumeek garbitzea, baina emakumeei ez zaiela gustatzen gizonek garbitzea. Hori entzun, eta sekulako amorruak hartzen zaitu, eta zeure buruari esaten diozu: «Hemen eutsiko dut amaierara arte».

NUÑEZ: Edozelan ere, zaila da erabakitzea, ze, gainera, xantaia egiten dizute, jende zaharra zaintzen duzulako. Baina, azkenean, patronalak bultzatzen zaitu grebara. Gurea, gainera, zailagoa da, ze enpresak dio ezin dutela ezer negoziatu, orduko prezioa udalak ezartzen duelako. Patronalari ere komeni zaio gu izatea administraziora doazenak kontu eske, azkenean administrazioa baita zerbitzuaren erantzulea. Udalari gustatzen zaio esatea Q kalitatea daukatela, baina, beharbada, ez dituzte galdera egokiak egiten.

A.: Eta ez dizkiote galderak egiten egin beharrekoei, ezta?

N.: Ez dira arduratzen nola gauden lan prebentzioen arloan. Etxeetan egiten dugu lan, oso zaila da: pertsonak mugitzen ditugu inolako laguntza barik, pertsonak garbitzen ditugu… dena norberak bakarrik. Nekez ikusten da garabirik etxeetan. Esango didazu zelan gauden langileok, ordu bakoitzean lau mugimendu egiten ohetik gurpil aulkira, handik ohera, berriro aulkira, eta gero ohera.

Etxez etxeko laguntzaileak 1.500 inguru zarete Bizkaian.

N.: Eta patronalak orain esaten du ezin duela negoziatu, absentismo handia dagoelako, eta ez dakitela zergatik den hain handia… Neuk esango dizut zergatik: ez daukagulako prebentzio neurririk, geuk bakarrik egin behar diogulako aurre lanari. Eta jende nagusiarekin eta mendekotasunen bat daukatenekin lan egiteak ez du eskatzen bakarrik indar fisikoa, baita emozionala ere.

Pertsonen zaintza tartean izanda, zailagoa da greba egiteko erabakiari eustea?

A.: Bai, ze pertsona horiei ere zuzenean eragiten die. Lotura emozional bat daukagu, eta kostatzen da, baina ez dago beste aukerarik.

Patronalak eta administrazioak xantaia egiteko erabiltzen ditu pazienteak?

A.: Jakina. Emakumeak gara: «maitasuna ematea» gure lana da. Guk izan behar dugu ulerkorrak… baina, halako batean, esaten duzu: ez, ez. Gainera, gure kasuan, enpresek dirutxoa poltsikoratzen dute, eta ez gutxi.

N.: Zure kasuan, eta nirean. Jaurlaritzak aurreko batean esan zuen ez zuela sinesten ez dutela dirurik irabazten gero kontratazioetara aurkezten badira: galerak badauzkazu, ez zara aurkezten konkurtsora.

A.: Nire enpresa multinazionala da: hainbat herrialdetan dago. Dirua irabazten dute, seguru.

I.: Bestela ez lirateke aurkeztuko. Ez balitz errentagarria, ez lukete berrituko.

N.: Gauza bat esango dizuet: ez dira karitatearen ahizpak. Eskaintza merkatzen dute konkurtsoa irabazteko, eta udalak prezio merkeena lehenesten du. Baina, berez, erantzukizuna, udalarena da.

Denbora, eskas

Zaintzen dituzuen pertsonek babesten zaituztete borrokan? Eta haien familiek?

A.: Nik familien babes gutxi ikusten dut. Uste dut ez dutela zapia kendu nahi begien gainetik. Familiek badakite nola gauden gu eta nola dauden euren nagusiak, ze ondo-ondo zainduta ez… Izan zezaketen zaintza dezente hobea, humanoagoa, gertukoagoa. Azken batean, denbora izatea da gakoa: zaharrek, gainera, eskatu egiten dizute denbora.

Zenbat denbora eskaintzen diozue pertsona bakoitzari?

A.: Azken azterketen arabera, bakoitzarekin ordu eta erdi egoten gara, baina egun osoan. Egun eta gau osoan. Eta gauekoa sekulakoa da: ehundik gora pertsona egon daitezke bakarrik bi laguntzailerekin, halako pertsonek dauzkaten beharrizan guztiekin.

N.: Etxeetan zaintzen ditugun asko kalera ere ez dira ateratzen, eta gu gara errealitatearekin daukaten kontaktua. Irrikaz egoten dira gu ailegatzeko eta berba egiteko, baina ordubetez egon gaitezke harekin: garbiketak eta bestelako zaintzak egiteko. Familia askok etxean mantendu nahi dituzte, zahar etxeetara eraman barik, baina eman nahi dugun kalitatea, daukagun denborarekin, ezinezkoa da. Kariñoa eta komunikazioa ere eskatzen dute, baina batzuetan jartzen zara, begiratzen diozu begietara, eta esaten diozu gaur ezin zarela jarri, bazkaria eta afaria ere egin behar dizkiozula, astebururako dena prest izateko.

I.: Janaria ere egiten diezue?

N.: Bai, bai, dena. Eguneroko bizitzaren oinarrizko laguntza ematen dugu. Ezintasuna badu, geuk egiten diogu janaria, etxea garbitu, garbigailua ipini eta arropa eseki, pertsona bera garbitu, botikak kontrolatu, paperak konpondu baina etxetik atera barik, telefonoz… Eta hor udalak gauza askorekin jokatzen du…

Zerekin jokatzen du?

N.: Guri esan izan digute, badira urte batzuk, afaria emateko astirik ez badaukagu uzteko ohean afaldu barik. Baina gero zeozer gertatzen bada, zein da erantzulea: familia ala…? Instituzioek oso jarraipen txikia egiten diete horrelako kontuei.

“M-8an, bai. Egun horretan, izugarrizko goraldia izaten dugu, baina gero konturatzen zara bihar ere greban jarraitu behar duzula, eta etzi, eta etzidamu“

Olatz Iruretagoiena Elola

Minimo maximoak

Uste duzue abusatu egiten dutela zerbitzu minimoez, ala beharrezkoak dira?

A.: Greba egin genuen lehen egunean, irailean, %50-%70ekoak jarri zizkiguten, eta urrian %70-%80ra igo zizkiguten. Ez zen ikuskatzailerik etorri; galdera batzuk egin zizkieten enpresei, eta haien erantzunen arabera jarri zituzten gutxieneko zerbitzu horiek.

I.: Guk, greban egon arren, hamabost egunean behin aldagelak, sukaldeak eta komunak garbitu behar genituen. Eta atxiloketa bat zegoen bakoitzean joan egin behar ginen kalabozoa eta atxilotua eraman zuen autoa garbitzera: izan zitekeen egunero, astean bi egun, astean lau…

Eta, ondorioz, grebaren eragina ez da asko igartzen.

A.: Hala eta guztiz ere, igartzen da. Zahar etxeetan beti esaten dugu urte osoan gaudela minimoetan, langile gehiago behar direlako. Beraz, zerbait igartzen da.

N.: Abusatu egiten dute minimoez. Eta gure greba ez da ikusten, ze etxean egin ez duguna ez du jendeak ikusten. Bakarrik kalera ateratzen garenean ikusten gaituzte.

A.: Eta zaharren senide batzuen kexak ere entzuten dituzu tarteka. Eta, arraioa, txikikeriez kexatzen dira, beraien senideak jasotzen duen atentzioaz kexatu beharrean. Horrek min egiten du. Azken batean, gure alde ez ezik, zerbitzuaren kalitatea hobetzearen alde ere bagabiltza borrokan.

Txarto sentiarazten zaituztete horrelako mezuek.

I.: Gaizki eta deseroso.

A.: Eta, aizu, zure senidea da, ba.

Ezinbesteko babesak

Greban hasi zinetenerako sindikatuko kide zineten?

A.: Nik lanpostuan finko egin nindutenean eman nuen izena sindikatuan, argi ikusi nuelako zer zegoen. Gure inguruan gehienak daude sindikatuta.

N.: Gu, hasieran, kooperatiba batean geunden, baina Bilboko zerbitzua lau zatitan banatu zuten, pastela enpresa gehiagoren artean banatzeko. Enpresa pribatu baten menpe geratu ginen, eta erabaki genuen batu egin behar ginela, eta sindikatu. Sindikatu ezberdinetan amaitu genuen. Halere, badaude sindikatuta egon ez arren, mobilizazio guztietan dauden lankideak. Nik uste dut beharrezkoa dela sindikatuek ematen diguten babesa: ideiak ematen dizkigute, kudeaketa erraztu…

Beharrezkoa da babesak izatea borroka luze bati eusteko. Greba etxean ere sartzen da?

A.: Bai horixe!

[Hirurek egin dute barre].

I.: Sindikatuaren babesa, lankideen babesa, lantokiko beste langileen babesa, familiaren babesa. Denak behar dira. Greban egon garen berrogeietatik bost bakarrik ezagutzen nituen; gainerakoak greban ezagutu ditut. Zerbait ona atera badiogu, horixe da, lagun onak egin garela.

Indar emozionalari eustea oinarrizkoa da. Zelan lantzen duzue?

I.: Kontzentrazio batera joan aurretik, beti ordubete lehenago geratzen ginen, kafe bat hartzeko, eta hitz egiteko. On egiten zigun, bai horixe.

A.: Taldeko terapia asko egiten dugu, bai.

N.: Kontzentrazioen aurretik eta gero ere bai.

Ikusezintasuna eta sozializazioa

Sektore feminizatuetako grebek ikusgarritasun arazoak izaten dituzte.

N.: Metaleko grebalariak ikusten dituzu, Kale Nagusi osoa hartuta, suziriak botatzen, eta, zu kontzentrazio batetik atera berri zaudela, pentsatzen duzu komunikabide guztiak metalekoen protestara joan direla. «Ez gaituzte ikusi, eta ez gaituzte entzun», pentsatzen duzu. Kontua zer da, suziriak botatzea? Ez dakit. Borroka ikusezinagoa bihurtzen da gurea, eta ez dakit zergatik.

A.: Beharbada orain arte ez direlako egin gure borroka hauek. Orain, lan gatazka gehienak sektore feminizatuetan daude.

N.: Eta kostatzen da borroka horiek kalera ateratzea.

A.: Eta lan baldintza beldurgarriak dauzkate, hain zuzen ere sektore feminizatuak direlako.

Borroka sozializatzea gakoa da.

A.: Oso garrantzitsua da, eta asko kostatzen da. Gu irailetik gabiltza greban, baina kalean kamiseta morearekin informazioa banatzen dugunean jendeak oraindik uste du zerbait saltzen ari garela. Eta hori sekulako matraka ematen ari garela. Hori bai, Bulebarrean egindako kanpaldian babes handia jaso genuen: jende asko hurbildu zen galdetzera eta babesa ematera.

Laneko borrokak dira, baina borroka feministak dira. Arazo sozial baten isla dira: zaintza emakumeen bizkar dago, eta baldintza prekarioetan.

A.: Kontua da orain arte musu truk egin dela lan hori. Etxean, isil-isilik. Eta pixka bat profesionalizatu denean, gainera, modu prekarioan egiten dugu. Eta, gainera, isilik nahi gaituzte.

N.: Zuk diozu ez zaituztetela ezagutzen; ba, gu inork ez gaitu ezagutzen. «Zer sektoretakoak zarete?», galdetzen digute. Ez dakite, senideren bat etxean gertatu arte. «Zer egiten duzue, politok?», galdetzen digute.

I.: Grazia egin dit, ze gu ere komisarien aurrean jartzen hasi ginenean jendeak uste zuen ertzainak ginela.

N.: Beste inork lan egingo ez balu bezala komisarietan!… Nahi duzu sozializatu, baina oso zaila da, ze lehenengo azalpenak eman behar dizkiozu jendeari. Gainera, instituzioek eurek ere ez daukate oso argi zer egiten dugun.

I.: Argi badaukate, baina…

N.: Sekulako prozesua pasatu behar izaten dugu gure lana egin ahal izateko ziurtagiria lortzeko. Jende trebatua gara: formakuntza jarraituan gabiltza. Eguneratuta egon behar dugu alzheimerrari dagokionez, mugimenduei dagokienez… Exijentzia gero eta handiagoa da, eta gero badirudi ez duzula ezer egiten. Total, «zein da zure lana?».

A.: Ipurdi garbitzailea.

N.: Behin Barkalak [Ricardo Barkalak, Bilboko zinegotzia zenean] esan zigun bezala: «Oso garestiak zarete; hobe da garbiketa enpresa bat kontratatzea etxean urteko garbiketa bat egiteko, eta kito». Oso gutxi baloratzen gaituzte, eta, gero, saltzen dute zaharrak artatuta daudela, eta etxean hobeto bizi daitezkeela.

“Ia hamahiru urte daramatzat zahar etxeetan lanean, eta hirugarren greba dut hau. Are gehiago, lanean hasi nintzenean greba betean hasi nintzen“

Aitziber Aranberri Aristi

Hipokrisia

Zer eragiten dizue hipokrisiak?

A./N.: Sekulako amorrua! [Biek batera].

Ba, instituzioek banderatzat hartu dute feminismoa.

N.: Martxoaren 8an den-denei betetzen zaie ahoa feminismoz. Baina biharamunean ja ezin dizute kasurik egin, oso lanpetuta daudelako.

M-8aren indarraldiak zelan lagundu dizue?

A.: Asko lagundu digu. Niri txip aldaketa bat ere eragin dit: ez bakarrik M-8ak, baizik eta borroka honek. Nik hasieran uste nuen laneko borroka bat zela, baina gero konturatzen zara, apurka-apurka, beste sektore feminizatuetako gatazkak ikusita, borroka feminista bat dela. Emakumeak garelako gertatzen da hau guztia: zaintzan, garbiketan…

Igarri duzue babes soziala handitu zaizuenik?

I.: Martxoaren 8an, bai. Egun horretan, izugarrizko goraldia izaten dugu, baina gero konturatzen zara bihar ere greban jarraitu behar duzula, eta etzi ere bai, eta hurrengo egunean ere bai.

Lorpenak lorpen, baduzue sentipena oinpean lurrak atzera egiten duela?

N.: Badirudi ez dugula aurrera egiten, bai.

A.: Baina niri horrek indarra ematen dit borrokan jarraitzeko. Ziurrenik, hau ere oso luzea izango da, baina lortuko dugu, eta amaieraraino joango gara. Eta, seguruenik, urte batzuk barru berriro egin beharko dugu borroka.

Zer garrantzi daukate zuentzat erreferenteek? Zuen antzeko beste langile borrokek?

I.: Ni Argia-ko Onintza Iruretaren Berdea da more berria liburua irakurtzen egon nintzen, Bizkaiko zahar etxeetako grebalarien testigantzena. Eta esaten nuen: «Berdin-berdin gaude eta!». Erreferente batzuek goraldia eragiten dizute, eta beste batzuek beldurra ematen dizute. Baina esaten genuen: «Bizkaikoek lortu badute, geuk ere bai».

Erresistentzia kutxa

Lanuzte luzeei eusteko, zenbaterainoko garrantzia du erresistentzia kutxa bat edukitzeak?

I.: Erresistentzia kutxarik gabe, ezinezkoa da.

N.: Laguntza da, bai.

Sindikatu guztiek ez daukate tresna hori. Igartzen da?

I.: Gurean bazegoen CCOOko lankide bat, eta sindikatu horretan ez daukate erresistentzia kutxarik. Lankidea bost hilabetez egon zen pezeta bat ere kobratu gabe.

N.: Gogorra da hori.

I.: Haren senarrak aukera zeukan ordu estrak egiteko, eta egunero egiten zituen, bestela ezinezkoa baitzuten. Bost hilabeteren buruan, esan zigun: «Sentitzen dut, eta sekulako pena ematen dit…». Ene, esate hutsarekin oilo ipurdia jartzen zait [besoa igurtzi du]: «…baina lanera sartu behar naiz; ja ezin dut gehiago aguantatu», esan zigun. Eta negar egiteko gogoa ematen dizu. Sentsazio arraroa zeukan berak, eta beldur handia berriro lanera bueltatzeko.

N.: Azkenean, norberak ere kontzientzia txarra izaten du, lankideak borrokan utzi dituzulako eta zuk ezin duzulako jarraitu.

“Guri esan izan digute, badira urteak, afaria emateko astirik ez badaukagu, uzteko ohean afaldu barik. Baina gero zeozer gertatzen bada, zein da erantzulea?“

Begoña Nuñez Larrazabal

Garaipena

Edozelan ere, badago argia tunelaren amaieran: garbitzaileok akordioa lortu duzue 281 eguneko lanuztea egin eta gero.

I.: Ituna sinatu genuen egunean, jendeak negar egin zuen; pozez saltoka ibili ziren batzuk, eta beste batek akordeoia eraman zuen. Nik sentsazio oso-oso arraroa neukan: ez nuen sinesten. Gero, ostegun goizean, lanera bueltatu nintzenean eta hasi nintzenean nire kafetxoa hartzen makinan, eta lanbasa eta mopa eskuan… hori ja beste kontu bat izan zen. Nik animo handia ematen dizuet zuei [beste bi solaskideei zuzendu zaie], eta segi aurrera, eutsi. Ze ni lanera bueltatu nintzen pozago umetxo bat txupatxus batekin baino! Desiratzen nengoen lanera bueltatzeko. Batzuek esaten zidaten greban nengoela: «Oporretan bezala zaude eta!». Ez, ez da oporretan egotea. Eta erantzuten nien: «Egin nik egin ditudan bederatzi hilabeteko oporrak, eta gero esango didazu».

Pizza bat eskatzea bezain azkarra eta erraza da Hema supermerkatu katean erostea. Enpresak diseinatu duen sakelarako aplikazioan zer nahi den zehaztea aski da eskaera prestatu eta etxean jasotzeko, ordu erdi baten buruan gehienez. Etxean jasotzeko janariarekin, beste hainbeste. Meituan, Ele.me eta sektore horretako beste enpresa batzuk ezagunak egin ziren oso Txinan, Glovo eta Deliveroo baino lehen; haiek baino askoz ere negozio bolumen handiagoa dute, gainera.

Meituan Dianpingek, adibidez, 400 milioi erabiltzaile baino gehiago dauzka, eta bost milioi jatetxe bazkidetu; 20 milioi eskaera kudeatzen ditu egunero, 600.000 mezulariren bidez. Urteko lehen hiruhilekoan, 75.600 milioi yuaneko negozioa egin zuen (9.700 milioi euro), iazko epe berean baino %38,6 gehiago. Enpresaren arabera, haren zerbitzuaren azkartasuna —28 minutu batez beste— lotua dago teknologiaren alde egindako apustuarekin, eta horren barruan nabarmentzen du adimen artifizialeko aurrerapen bat: 0,55 milisegundotan zehazten dute zein den ibilbiderik onena eskatutako zerbait helmugara eramateko.

Hala, ez da harritzekoa kaleak eta errepideak kamioiz, furgonetaz eta bizikleta elektrikoz beteta ikustea, askotariko produktuen banaketa egiten. Azken moda da kafe bat sakelakoaren bidez eskatzea, hainbeste handitu da etxean edozer jasotzeko joera. Lucking Coffeek zabaldu zuen atea; Starbucksekin lehiatu nahi du kafetegien espazioa ahalik eta gehien txikituz, eta mezularien bidezko banaketarekin. Hamasei milioi bezerori 85 milioi kafe saldu zizkien horrela iaz. Martxorako 2.370 denda zituen konpaniak —kafeak egin eta banatzeko—, eta, urtea amaitzerako, 4.500 areto izan nahi ditu. Lortuko balu, Starbucks gaindituko luke; hura ere kafea etxera eramaten hasi zen iazko irailean.

Txinako enpresa horien negozio ereduak zalantza ugari piztu ditu, ordea, gehienak lehia gogorrean bizi direlako, eta lehia horrek isla duelako gorriz marraztutako emaitzetan. Ezaguna da Txinako merkatuak uxatu egin dituela Amazon gisako erraldoiak, ezin izan dutelako aurrera egin minaz jositako bide hartan. Beti dago aukera egoera hori egonkortzeko eta, bizikleta partekatuen sektorean gertatu den bezala, dozenaka enpresa desagertzeko, baina dagoeneko ez da zalantzarik: munduko bigarren potentziak eman duen jauzi logistikoak eta bezeroak lortzeko gerrak betiko aldatu dituzte Txinako herritarren kontsumo ohiturak.

Sakelakoarekin erostea da orain ohikoena, batez ere gazteen artean. Eta ez dute erosten Amazon gisako plataforma komertzialetan bakarrik: Taobaon eta JDn ere erosten dute, adibidez; neurri eta mota guztietako saltokietan jarduten dute. Gainera, ez da gertatzen hiri handietan bakarrik, Mendebaldean izaten den antzera: Cainiao sare logistikoa, Alibabarena, 40.000 herritara iristen da. 2018an, 50.000 pakete igorri zituzten Txinan, eta 2020an 71.000 bidaliko dituztela espero dute. Emarketerrek kalkulatu du 2020rako merkataritza elektronikoa 2,5 bilioi dolarrekoa izango dela, munduko merkataritza elektroniko osoa baino bilioi bat gehiago.

‘Online’ ala hil

«Online saldu ezean, hil egingo zara», laburtu du Lu Meik; arropa eta apainagarrien denda txiki bat dauka Shanghain. Saltoki klasikoa da, betikoa. «Nik 50 urte dauzkat dagoeneko, eta ez nuen nahi, baina salmentak asko murriztu dira dendan, eta semeak esan zidan WeChaten saltzen hasteko [Txinako sare sozial handiena]. Horrek orekatu du balantza pixka bat», dio; «batez ere bezero leialentzat balio du, aplikazioan dauzkadan gauza berriak ikus ditzaketelako, produktuen inguruan nirekin hitz egin dezaketelako, eta etxetik atera gabe erosi».

Luk egiten ditu fardelak, mezulari batek jasotzen ditu, eta bezeroei eramaten dizkie. «Onena da ez dudala azpiegitura handirik behar, eta nire dendara iritsiko ez ziren bezero askorengana iritsi naitekeela».

Kate tradizional handiek ere ziberespaziora egindako jauziak biltegien eskaera izugarria ekarri du, eta martxan jarri da haiek automatizatzeko lasterketa teknologikoa. Suning, Asiako erraldoiko salerosketa kate handiena, adibide ona da azaltzeko sektorea nola egokitzen ari den. Aurreko hilean, Carrefour Chinaren %80 erosi zuen, 615 milioi euroren truke. Saltoki fisiko handiekin jaio zen Suning, etxekotresnak eta gailu elektrikoak banatzeko. Egun 11.000 denda dauzka, baina eredu hibrido batera abiatu da, eta online salmentek gero eta pisu handiagoa dute eredu horretan.

Suningek ehun biltegi baino gehiago dauzka, eta haiek 9,64 milioi metro koadro hartzen dituzte. Espazio gehiena etxetresna handientzat da, baina enpresa jatorrizko sektoretik harago joan da, eta 46 instalazio dauzka hotza behar duten produktuak saltzeko, batik bat janaria.

Biltegi horietatik guztietatik 100.000 kamioi ateratzen dira 4.000 ibilbide egiteko enpresaren 465 banaketa zentroetatik aterata. Txinako merkatuaren %95i zerbitzua ematen zaio zentro horietatik, 24 orduko epean. «Ez da oso zaila estandar horiekin aritzea hiri handietan, esaterako Shanghain, Pekin eta Nanjingen, baina txinatarren %70 landa inguruetan bizi dira edota hiri txikiagoetan. Kokagune horiei kalitatezko zerbitzu bat eskaintzea askoz ere zailagoa da. Baina Tibeteko txoko guztietara ere iristeko gai gara gu», dio, harro, Nanjingeko Yuhua biltegiko zuzendariordeak, Xue Fanhik. «Kostuak nabarmen garestitu dira Txinan, hala biltegiena nola eskulanarena. Beraz, eraginkortasuna kostuak bezainbeste handitzea ezinbestekoa dugu lehiakorrak izateko. Teknologia da gakoa», azaldu du Xuek.

Suning ez da bakarra adimen artifizialaren eta automatizazioaren apustua egiten. Haren lehiakide nagusietako batean, JDn, uste dute egungo eskaera halako hamar kudeatu ahalko luketela puntako teknologiari esker. «Orain arteko teknologiarekin, oso zaila da eraginkortasuna gehiago hobetzea», dio JDko fundatzaile Richard Liuk.

Suning konpainiaren Yuhua biltegian 400 langilek dihardute, baina 200.000 metro koadroko eremu horretan ez da erraza haiekin topo egitea. Langile bat edo bi daude prozesu bakoitzean; gainontzeko lanak robotek eta zinta automatikoek egiten dituzte, objektuak igoz eta jaitsiz, leku batetik bestera eramanez. «Guk geuk garatu dugun sistema horrekin, langile bakoitzak 1.200 produktu kudeatzen ditu orduro, biltegi tradizionaletan baino hamar aldiz gehiago. Eta 5G sarea martxan jartzen denean, nabarmen hobetuko dira kopuru horiek», gaineratu du Xuek.

Drone aireportuak

Nahiago du lehiakidea izenez ez aipatu, baina Xuek dio Nanjingeko biltegia Asiako handiena dela, eta munduko bost handienen artean dagoela. Suningen egoitza nagusia Jiangsuko hiriburuan dago. «Bi milioi produktu arteko bolumena jaso dezakegu, eta egunero milioi erdi bat produktu kudeatzen ditugu. Gure errekorra Ezkongabeen Egunean egin genuen: 1,8 milioi produktu banatu genituen egun bakarrean [azaroaren 11n ospatzen dute Txinako ziberespazioaren orgia konsumista nagusia]».

Barra kodeak irakurtzeko sistema bat kaxak banatuz doa; kaxek txip bat dute gordetzen duten produktuaren informazio guztiarekin. Produktu gehienak beren kabuz iristen dira plastikozko kutxa horietara. «Badira esaten dutenak automatizazio honek guztiak lanpostuak suntsitzen dituela, baina guk jendea kontratatzen jarraitzen dugu merkataritza eletronikoaren eskaera handiari aurre egiteko», azaldu du Xuek. 2019. urteari dagokionez, 80.000 pertsona gehiago hartuko ditu Suningek lanerako.

Baina ibilgailu autonomoekin egin nahi du banaketa. Baidurekin egin zuen ituna, iaz, Apollo gidaririk gabeko autoen plataforman parte hartzeko. Shanghain probak egiten hasi da 40 tona eramateko gai den kamioi autonomo batekin. Proba hori ongi ateraz gero, datorren urteko amaierarako orokortu egingo da kamioi autonomoen erabilera.

Horri gehitu behar zaizo JD garatzen ari den droneen proiektua. Probintzia batean lanean ari da horiekin, eta 150 aireportu eraikitzen ari dira haientzat. Helburu nagusia da iristeko zaila den lekuetan droneak garraiorako modu nagusia bilakatzea. «Desberdintasun sozialak apaltzeko balio dezake teknologiak, produktuak eta zerbitzuak jasotzeko garaian. Txina buru-belarri dabil iraultza logistikoan, eta iraultza soziala ere bada hori», aldarrikatu du Xuek.

Ama, greba puta hori bukatu da», esan zion alabak Olatz Iruretagoienari greba amaitu zuten egunean, joan den ekainaren 26an. Greba hasi eta bederatzi hilabetera, 281 egunera. Aho-mihietan erabili zuen izendapen hori etxean denbora horretan guztian: «greba puta» gora, «greba puta» behera. «Greba etxera eramaten duzu; nik alabatxoekin igartzen nuen. Nahikoa zen haiek edozein tontakeria esatea edo egitea, eta segituan egiten nuen salto», aitortu du.

Orain, behin akordioa lortuta eta greba amaituta, lasaiago bizi da, baina oraindik ere normaltasunera erabat ohitu gabe. «43 urtean inoiz pankarta baten atzean egon gabe, eta, gero, bederatzi hilabetez egunero pankartarekin!». Animo hitzak baino ez ditu oraindik greban jarraitzen duten bi solaskideentzat, Aitziber Aranberrirentzat eta Begoña Nuñezentzat. «’Egun bat gutxiago’, esaten genion guk elkarri egunero», hauspotu ditu.

BERRIAk Donostiako Bulebarrean elkartu ditu hirurak, azkenaldian hainbat emakume langileren erresistentziaren eta borrokaren ikur bihurtu den bulebarrean, Woddy Allenek beretzat ordu batzuez zigilatu bezperan.

Erabakia

Zelan hartzen da horrelako borroka bat hasteko erabakia?

IRURETAGOIENA: Duela bi urte puntu-puntuan egon ginen greba bat egiteko, baina jendeak beldurra zeukan, eta atzera egin zuen. Enpresarekin negoziatzen jarraitu zuten, baina ezinezkoa zen, eta, azkenean, iazko irailean erabaki genuen greba egitea. Hasieran, nik uste nuen hilabete edo hilabete eta erdi baino gehiago ez zutela aguantatuko, ze komisarietan, adibidez, urtean 365 egunez 24 orduz dago norbait lanean.

Ez zenuten borroka luzerik espero?

I.: Ez, ez, ez. Urriaren erdialdean, epaitegietako garbitzaileetako kide bati entzun nion: «Buf, aurten turroia kanpoan jango dugu». Eta esan nuen: «Hori erotuta dago». Baina greba luzatzen da haiek ez dutelako negoziatu nahi. Erresistentzia kutxari botatzen diote errua, esaten dute ELAk luzatu egiten dituela grebak… Ez, ez. Erabakia geuk hartzen dugu: sindikatuak babesa ematen du, baina erabaki, geuk.

Zuek ere argi zeneukaten lanuztea egin behar zenutela?

ARANBERRI:Nik argi neukan: guk ez geneukan laneko hitzarmenik 2017tik. Egin zituzten bilerak, eta patronalek ez zuten inolako erantzunik eman. Greba hastea erabaki genuen. Ia hamahiru urte daramatzat zahar etxeetan lanean, eta hirugarren greba dut hau. Are gehiago, lanean hasi nintzenean greba betean hasi nintzen. Gogoan dut lanera joan nintzen lehen egunean etorri zitzaizkidala esplikatzera greban zeudela, eta enpresa grebalariak ordezkatu nahian zebilela. «Jakin nahi dugu ea nor ordezkatzera zatozen», galdetu zidaten, eta ni zur eta lur.

Grebalariak ordezkatzeko kontratatu zintuzten?

A.: Ez, baja bat ordezkatu nuen, eta gero oporrak betetzen hasi nintzen. Banekien nor ordezkatzen nuen, ez grebalariak.

Beldurra eta xantaia

Beldur ugari sortzen dira greba egiteko erabakia zalantzan jar dezaketenak?

A.: Oraingoan ez dut beldurrik izan greba hasteko, baina lehenengo urteetan izan nuen. Lanpostu bat da, eta grebak inplikazio pertsonal handia eskatzen du. Baina ikasi dut zerbait lortzeko borrokatu egin behar duzula. Ez dizute ezer ematen. Olatzek esan du: beraiek luzatzen dituzte grebak. Borroka, borroka eta borroka egin behar duzu zerbait lortzeko.

Gipuzkoako zahar etxeek eta patronalek lortu zenuten itunerako oinarria, baina ez zuen aurrera egin.

A.: Diputazioak esan zuen sindikatuak eta patronalak ituna lortuz gero dirua jarriko zuela, baina ez zuten pentsatzen akordioa lortuko zutenik, eta akordio ona: soldata igoerez gain, langile kopuruaren igoera %30ekoa zen. Abenduan lortu zuten ituna, baina diputazioak ez zuen dirurik jarri. Esku-eskuan ikusi genuen, baina… Halere, momentuko esperantza kendu arren, haiek ematen dizute segitzeko indarra.

Indarra eman?

A.: Entzun behar izan dugu Lares patronalekoa Batzar Nagusietan esaten lan honek beti izan beharko duela emakumeen lan bat…

I.: Berdintasun zoragarria.

A.: … eta gizonezkoei ez zaiela axola emakumeek garbitzea, baina emakumeei ez zaiela gustatzen gizonek garbitzea. Hori entzun, eta sekulako amorruak hartzen zaitu, eta zeure buruari esaten diozu: «Hemen eutsiko dut amaierara arte».

NUÑEZ: Edozelan ere, zaila da erabakitzea, ze, gainera, xantaia egiten dizute, jende zaharra zaintzen duzulako. Baina, azkenean, patronalak bultzatzen zaitu grebara. Gurea, gainera, zailagoa da, ze enpresak dio ezin dutela ezer negoziatu, orduko prezioa udalak ezartzen duelako. Patronalari ere komeni zaio gu izatea administraziora doazenak kontu eske, azkenean administrazioa baita zerbitzuaren erantzulea. Udalari gustatzen zaio esatea Q kalitatea daukatela, baina, beharbada, ez dituzte galdera egokiak egiten.

A.: Eta ez dizkiote galderak egiten egin beharrekoei, ezta?

N.: Ez dira arduratzen nola gauden lan prebentzioen arloan. Etxeetan egiten dugu lan, oso zaila da: pertsonak mugitzen ditugu inolako laguntza barik, pertsonak garbitzen ditugu… dena norberak bakarrik. Nekez ikusten da garabirik etxeetan. Esango didazu zelan gauden langileok, ordu bakoitzean lau mugimendu egiten ohetik gurpil aulkira, handik ohera, berriro aulkira, eta gero ohera.

Etxez etxeko laguntzaileak 1.500 inguru zarete Bizkaian.

N.: Eta patronalak orain esaten du ezin duela negoziatu, absentismo handia dagoelako, eta ez dakitela zergatik den hain handia… Neuk esango dizut zergatik: ez daukagulako prebentzio neurririk, geuk bakarrik egin behar diogulako aurre lanari. Eta jende nagusiarekin eta mendekotasunen bat daukatenekin lan egiteak ez du eskatzen bakarrik indar fisikoa, baita emozionala ere.

Pertsonen zaintza tartean izanda, zailagoa da greba egiteko erabakiari eustea?

A.: Bai, ze pertsona horiei ere zuzenean eragiten die. Lotura emozional bat daukagu, eta kostatzen da, baina ez dago beste aukerarik.

Patronalak eta administrazioak xantaia egiteko erabiltzen ditu pazienteak?

A.: Jakina. Emakumeak gara: «maitasuna ematea» gure lana da. Guk izan behar dugu ulerkorrak… baina, halako batean, esaten duzu: ez, ez. Gainera, gure kasuan, enpresek dirutxoa poltsikoratzen dute, eta ez gutxi.

N.: Zure kasuan, eta nirean. Jaurlaritzak aurreko batean esan zuen ez zuela sinesten ez dutela dirurik irabazten gero kontratazioetara aurkezten badira: galerak badauzkazu, ez zara aurkezten konkurtsora.

A.: Nire enpresa multinazionala da: hainbat herrialdetan dago. Dirua irabazten dute, seguru.

I.: Bestela ez lirateke aurkeztuko. Ez balitz errentagarria, ez lukete berrituko.

N.: Gauza bat esango dizuet: ez dira karitatearen ahizpak. Eskaintza merkatzen dute konkurtsoa irabazteko, eta udalak prezio merkeena lehenesten du. Baina, berez, erantzukizuna, udalarena da.

Denbora, eskas

Zaintzen dituzuen pertsonek babesten zaituztete borrokan? Eta haien familiek?

A.: Nik familien babes gutxi ikusten dut. Uste dut ez dutela zapia kendu nahi begien gainetik. Familiek badakite nola gauden gu eta nola dauden euren nagusiak, ze ondo-ondo zainduta ez… Izan zezaketen zaintza dezente hobea, humanoagoa, gertukoagoa. Azken batean, denbora izatea da gakoa: zaharrek, gainera, eskatu egiten dizute denbora.

Zenbat denbora eskaintzen diozue pertsona bakoitzari?

A.: Azken azterketen arabera, bakoitzarekin ordu eta erdi egoten gara, baina egun osoan. Egun eta gau osoan. Eta gauekoa sekulakoa da: ehundik gora pertsona egon daitezke bakarrik bi laguntzailerekin, halako pertsonek dauzkaten beharrizan guztiekin.

N.: Etxeetan zaintzen ditugun asko kalera ere ez dira ateratzen, eta gu gara errealitatearekin daukaten kontaktua. Irrikaz egoten dira gu ailegatzeko eta berba egiteko, baina ordubetez egon gaitezke harekin: garbiketak eta bestelako zaintzak egiteko. Familia askok etxean mantendu nahi dituzte, zahar etxeetara eraman barik, baina eman nahi dugun kalitatea, daukagun denborarekin, ezinezkoa da. Kariñoa eta komunikazioa ere eskatzen dute, baina batzuetan jartzen zara, begiratzen diozu begietara, eta esaten diozu gaur ezin zarela jarri, bazkaria eta afaria ere egin behar dizkiozula, astebururako dena prest izateko.

I.: Janaria ere egiten diezue?

N.: Bai, bai, dena. Eguneroko bizitzaren oinarrizko laguntza ematen dugu. Ezintasuna badu, geuk egiten diogu janaria, etxea garbitu, garbigailua ipini eta arropa eseki, pertsona bera garbitu, botikak kontrolatu, paperak konpondu baina etxetik atera barik, telefonoz… Eta hor udalak gauza askorekin jokatzen du…

Zerekin jokatzen du?

N.: Guri esan izan digute, badira urte batzuk, afaria emateko astirik ez badaukagu uzteko ohean afaldu barik. Baina gero zeozer gertatzen bada, zein da erantzulea: familia ala…? Instituzioek oso jarraipen txikia egiten diete horrelako kontuei.

Minimo maximoak

Uste duzue abusatu egiten dutela zerbitzu minimoez, ala beharrezkoak dira?

A.: Greba egin genuen lehen egunean, irailean, %50-%70ekoak jarri zizkiguten, eta urrian %70-%80ra igo zizkiguten. Ez zen ikuskatzailerik etorri; galdera batzuk egin zizkieten enpresei, eta haien erantzunen arabera jarri zituzten gutxieneko zerbitzu horiek.

I.: Guk, greban egon arren, hamabost egunean behin aldagelak, sukaldeak eta komunak garbitu behar genituen. Eta atxiloketa bat zegoen bakoitzean joan egin behar ginen kalabozoa eta atxilotua eraman zuen autoa garbitzera: izan zitekeen egunero, astean bi egun, astean lau…

Eta, ondorioz, grebaren eragina ez da asko igartzen.

A.: Hala eta guztiz ere, igartzen da. Zahar etxeetan beti esaten dugu urte osoan gaudela minimoetan, langile gehiago behar direlako. Beraz, zerbait igartzen da.

N.: Abusatu egiten dute minimoez. Eta gure greba ez da ikusten, ze etxean egin ez duguna ez du jendeak ikusten. Bakarrik kalera ateratzen garenean ikusten gaituzte.

A.: Eta zaharren senide batzuen kexak ere entzuten dituzu tarteka. Eta, arraioa, txikikeriez kexatzen dira, beraien senideak jasotzen duen atentzioaz kexatu beharrean. Horrek min egiten du. Azken batean, gure alde ez ezik, zerbitzuaren kalitatea hobetzearen alde ere bagabiltza borrokan.

Txarto sentiarazten zaituztete horrelako mezuek.

I.: Gaizki eta deseroso.

A.: Eta, aizu, zure senidea da, ba.

Ezinbesteko babesak

Greban hasi zinetenerako sindikatuko kide zineten?

A.: Nik lanpostuan finko egin nindutenean eman nuen izena sindikatuan, argi ikusi nuelako zer zegoen. Gure inguruan gehienak daude sindikatuta.

N.: Gu, hasieran, kooperatiba batean geunden, baina Bilboko zerbitzua lau zatitan banatu zuten, pastela enpresa gehiagoren artean banatzeko. Enpresa pribatu baten menpe geratu ginen, eta erabaki genuen batu egin behar ginela, eta sindikatu. Sindikatu ezberdinetan amaitu genuen. Halere, badaude sindikatuta egon ez arren, mobilizazio guztietan dauden lankideak. Nik uste dut beharrezkoa dela sindikatuek ematen diguten babesa: ideiak ematen dizkigute, kudeaketa erraztu…

Beharrezkoa da babesak izatea borroka luze bati eusteko. Greba etxean ere sartzen da?

A.: Bai horixe!

[Hirurek egin dute barre].

I.: Sindikatuaren babesa, lankideen babesa, lantokiko beste langileen babesa, familiaren babesa. Denak behar dira. Greban egon garen berrogeietatik bost bakarrik ezagutzen nituen; gainerakoak greban ezagutu ditut. Zerbait ona atera badiogu, horixe da, lagun onak egin garela.

Indar emozionalari eustea oinarrizkoa da. Zelan lantzen duzue?

I.: Kontzentrazio batera joan aurretik, beti ordubete lehenago geratzen ginen, kafe bat hartzeko, eta hitz egiteko. On egiten zigun, bai horixe.

A.: Taldeko terapia asko egiten dugu, bai.

N.: Kontzentrazioen aurretik eta gero ere bai.

Ikusezintasuna eta sozializazioa

Sektore feminizatuetako grebek ikusgarritasun arazoak izaten dituzte.

N.: Metaleko grebalariak ikusten dituzu, Kale Nagusi osoa hartuta, suziriak botatzen, eta, zu kontzentrazio batetik atera berri zaudela, pentsatzen duzu komunikabide guztiak metalekoen protestara joan direla. «Ez gaituzte ikusi, eta ez gaituzte entzun», pentsatzen duzu. Kontua zer da, suziriak botatzea? Ez dakit. Borroka ikusezinagoa bihurtzen da gurea, eta ez dakit zergatik.

A.: Beharbada orain arte ez direlako egin gure borroka hauek. Orain, lan gatazka gehienak sektore feminizatuetan daude.

N.: Eta kostatzen da borroka horiek kalera ateratzea.

A.: Eta lan baldintza beldurgarriak dauzkate, hain zuzen ere sektore feminizatuak direlako.

Borroka sozializatzea gakoa da.

A.: Oso garrantzitsua da, eta asko kostatzen da. Gu irailetik gabiltza greban, baina kalean kamiseta morearekin informazioa banatzen dugunean jendeak oraindik uste du zerbait saltzen ari garela. Eta hori sekulako matraka ematen ari garela. Hori bai, Bulebarrean egindako kanpaldian babes handia jaso genuen: jende asko hurbildu zen galdetzera eta babesa ematera.

Laneko borrokak dira, baina borroka feministak dira. Arazo sozial baten isla dira: zaintza emakumeen bizkar dago, eta baldintza prekarioetan.

A.: Kontua da orain arte musu truk egin dela lan hori. Etxean, isil-isilik. Eta pixka bat profesionalizatu denean, gainera, modu prekarioan egiten dugu. Eta, gainera, isilik nahi gaituzte.

N.: Zuk diozu ez zaituztetela ezagutzen; ba, gu inork ez gaitu ezagutzen. «Zer sektoretakoak zarete?», galdetzen digute. Ez dakite, senideren bat etxean gertatu arte. «Zer egiten duzue, politok?», galdetzen digute.

I.: Grazia egin dit, ze gu ere komisarien aurrean jartzen hasi ginenean jendeak uste zuen ertzainak ginela.

N.: Beste inork lan egingo ez balu bezala komisarietan!… Nahi duzu sozializatu, baina oso zaila da, ze lehenengo azalpenak eman behar dizkiozu jendeari. Gainera, instituzioek eurek ere ez daukate oso argi zer egiten dugun.

I.: Argi badaukate, baina…

N.: Sekulako prozesua pasatu behar izaten dugu gure lana egin ahal izateko ziurtagiria lortzeko. Jende trebatua gara: formakuntza jarraituan gabiltza. Eguneratuta egon behar dugu alzheimerrari dagokionez, mugimenduei dagokienez… Exijentzia gero eta handiagoa da, eta gero badirudi ez duzula ezer egiten. Total, «zein da zure lana?».

A.: Ipurdi garbitzailea.

N.: Behin Barkalak [Ricardo Barkalak, Bilboko zinegotzia zenean] esan zigun bezala: «Oso garestiak zarete; hobe da garbiketa enpresa bat kontratatzea etxean urteko garbiketa bat egiteko, eta kito». Oso gutxi baloratzen gaituzte, eta, gero, saltzen dute zaharrak artatuta daudela, eta etxean hobeto bizi daitezkeela.

Hipokrisia

Zer eragiten dizue hipokrisiak?

A./N.: Sekulako amorrua! [Biek batera].

Ba, instituzioek banderatzat hartu dute feminismoa.

N.: Martxoaren 8an den-denei betetzen zaie ahoa feminismoz. Baina biharamunean ja ezin dizute kasurik egin, oso lanpetuta daudelako.

M-8aren indarraldiak zelan lagundu dizue?

A.: Asko lagundu digu. Niri txip aldaketa bat ere eragin dit: ez bakarrik M-8ak, baizik eta borroka honek. Nik hasieran uste nuen laneko borroka bat zela, baina gero konturatzen zara, apurka-apurka, beste sektore feminizatuetako gatazkak ikusita, borroka feminista bat dela. Emakumeak garelako gertatzen da hau guztia: zaintzan, garbiketan…

Igarri duzue babes soziala handitu zaizuenik?

I.: Martxoaren 8an, bai. Egun horretan, izugarrizko goraldia izaten dugu, baina gero konturatzen zara bihar ere greban jarraitu behar duzula, eta etzi ere bai, eta hurrengo egunean ere bai.

Lorpenak lorpen, baduzue sentipena oinpean lurrak atzera egiten duela?

N.: Badirudi ez dugula aurrera egiten, bai.

A.: Baina niri horrek indarra ematen dit borrokan jarraitzeko. Ziurrenik, hau ere oso luzea izango da, baina lortuko dugu, eta amaieraraino joango gara. Eta, seguruenik, urte batzuk barru berriro egin beharko dugu borroka.

Zer garrantzi daukate zuentzat erreferenteek? Zuen antzeko beste langile borrokek?

I.: Ni Argia-ko Onintza Iruretaren Berdea da more berria liburua irakurtzen egon nintzen, Bizkaiko zahar etxeetako grebalarien testigantzena. Eta esaten nuen: «Berdin-berdin gaude eta!». Erreferente batzuek goraldia eragiten dizute, eta beste batzuek beldurra ematen dizute. Baina esaten genuen: «Bizkaikoek lortu badute, geuk ere bai».

Erresistentzia kutxa

Lanuzte luzeei eusteko, zenbaterainoko garrantzia du erresistentzia kutxa bat edukitzeak?

I.: Erresistentzia kutxarik gabe, ezinezkoa da.

N.: Laguntza da, bai.

Sindikatu guztiek ez daukate tresna hori. Igartzen da?

I.: Gurean bazegoen CCOOko lankide bat, eta sindikatu horretan ez daukate erresistentzia kutxarik. Lankidea bost hilabetez egon zen pezeta bat ere kobratu gabe.

N.: Gogorra da hori.

I.: Haren senarrak aukera zeukan ordu estrak egiteko, eta egunero egiten zituen, bestela ezinezkoa baitzuten. Bost hilabeteren buruan, esan zigun: «Sentitzen dut, eta sekulako pena ematen dit…». Ene, esate hutsarekin oilo ipurdia jartzen zait [besoa igurtzi du]: «…baina lanera sartu behar naiz; ja ezin dut gehiago aguantatu», esan zigun. Eta negar egiteko gogoa ematen dizu. Sentsazio arraroa zeukan berak, eta beldur handia berriro lanera bueltatzeko.

N.: Azkenean, norberak ere kontzientzia txarra izaten du, lankideak borrokan utzi dituzulako eta zuk ezin duzulako jarraitu.

Garaipena

Edozelan ere, badago argia tunelaren amaieran: garbitzaileok akordioa lortu duzue 281 eguneko lanuztea egin eta gero.

I.: Ituna sinatu genuen egunean, jendeak negar egin zuen; pozez saltoka ibili ziren batzuk, eta beste batek akordeoia eraman zuen. Nik sentsazio oso-oso arraroa neukan: ez nuen sinesten. Gero, ostegun goizean, lanera bueltatu nintzenean eta hasi nintzenean nire kafetxoa hartzen makinan, eta lanbasa eta mopa eskuan… hori ja beste kontu bat izan zen. Nik animo handia ematen dizuet zuei [beste bi solaskideei zuzendu zaie], eta segi aurrera, eutsi. Ze ni lanera bueltatu nintzen pozago umetxo bat txupatxus batekin baino! Desiratzen nengoen lanera bueltatzeko. Batzuek esaten zidaten greban nengoela: «Oporretan bezala zaude eta!». Ez, ez da oporretan egotea. Eta erantzuten nien: «Egin nik egin ditudan bederatzi hilabeteko oporrak, eta gero esango didazu».