Bilbo eta Santander lotuko dituen tren linea berrirako zirriborroa abian da dagoeneko, Sustapen Ministerioak zerbitzuen kontraturako lizitazio prozesua hasi baitu.

Lan baldintza “duinak” eskatzeko, bost greba egun egingo dituzte Haurreskolak Partzuergoko administrazio eta kudeaketa langileek, 2019ko irailaren 2tik 6ra.

Erosteko ahalmenaren parekotasunean neurtuta, Euskadiren BPG per capita 121ekoa zen 2017an. Europar Batasuneko 7 herrialdek soilik dute BPG per capita altuagoa.

BERLIN. Volkswagenen egungo errealitatea ulertzeko, ezinbestekoa da Ferdinand Piech (Viena, Austria, 1937-Rosenheim, Alemania, 2019). 1993tik 2002ra presidente karguan egon zen Piech, eta Volkswagen mundu osoan zabaltzeko hainbat mugarri jarri zituen. Jose Ignacio Lopez de Arriortuaren eskandaluan ere azaldu zen Piechen izena. Bien arteko bilera baten ondoren utzi zuen Arriortuak General Motors VWera joateko, GMren sekretua industrialak lapurtuta.

Hego Euskal Herrian ia 9.000 pentsiodun gehiago zeuden joan den abuztuaren 1ean iazko egun berean baino. Denera, Gizarte Segurantzak 696.565 pentsio ordaindu zituen Hegoaldean abuztu hasieran —ez du esan nahi horrenbeste pentsiodun daudenik zehatz-mehatz, pertsona batzuek bi pentsio kobratzen baitituzte aldi berean: alarguntzarena eta erretiroarena, esate baterako—, eta batez besteko hileko pentsioa 1.215 eurokoa zen. Hau da, batez besteko pentsioa aurtengo urte hasieran baino 10 euro handiagoa da jada, eta iazko abuztuan baino ia 44 euro handiagoa; hau da, urte hasieratik %0,8 igo da batez besteko pentsioa, eta iazko abuztutik aurtengora bitartean, %3,7.

Igoera horrek bi azalpen ditu: demografikoa eta ekonomikoa. Alde batetik, baby boom deitutako belaunaldia, 1958 eta 1977 bitartean jaiotakoa, erretiroa hartzen hasi da; bestetik, belaunaldi horrek aurrekoak baino soldata hobea izanda hartu du erretiroa, kotizazio maila handiagoarekin, pentsio handiagoak izateko eskubidearekin.

Horrek handitu egin du, era berean, pentsioen ordainketara bideratutako diru kopurua. Gizarte Segurantzak abuztuaren 1ean 846,3 milioi euro erabili zituen Hego Euskal Herriko pentsioak ordaintzeko, iazko abuztuan baino ia 41 milioi euro gehiago.

Bereziki azken urtean hasi da igartzen kotizazio handiko langileen erretiro gero eta ugariagoa. Gainera, 2018ko udan Espainiako Gobernuak pentsioak KPIaren arabera gaurkotu zituenez, batez besteko pentsioaren igoera %5,8koa izan zen 2018ko urtarriletik 2019kora bitartean; 2004tik ez da horrelako igoerarik izan.

Batez besteko pentsioaren igoera are deigarriagoa da mende hasieratik egindako bilakaerari erreparatuz gero: bikoiztu egin da 2000. urtetik, 574 eurotik 1.205era. Dena dela, kontuan izan behar da, kotizazioen igoeraz gain, azken hemeretzi urteetan KPIa %48,5 garestitu dela.

Nolanahi ere, batez besteko pentsioa goraka joateak ez du esan nahi egoera onuragarria denik pentsiodun guztientzat. Oraindik orain, dozenaka milaka batzuek hilean 1.080 eurotik beherako pentsioa jasotzen dute: 165.135 alargun pentsio daude, eta 852 eurokoa da batez bestekoa; zurtz pentsioa, berriz, 19.872 pertsonak jasotzen dute, eta 470 eurokoa da batez bestekoa. Erretiro pentsioa, berriz, 454.950 pertsonak dute, eta batez bestekoa 1.380,5 eurokoa da.

Sunsundeguik agur esan dio krisiari. Edo hala dirudi. Aurten, Altsasuko autobus ekoizleak 75 urte bete ditu, eta, iraganera begiratuz gero, bi garai zail bizi izan ditu. Azkenekoan, ateak betiko ixtear izan zen, baina, Sodena sozietate publikoak emandako babes publikoari esker, jarduerarekin aurrera segitzen du egun, baikor. Azken urtean ehundik gora langile kontratatu ditu konpainiak, hurrengo hilabeteetako lan eskari handiari erantzun asmoz. Aurtengoa produkzio handieneko urtea izateko bidean da. Halaber, zazpi milioi euroko inbertsioa egin du aspaldiko behar bati erantzunez: lantokia handitzeaz gain, modernizatu egin du. Abiada batean dabil Sunsundegui, eta etorkizunari itxaropenez begiratzen dio, bere ibilbideko bihurgune itxienak atzean utzi dituelakoan.

Sakanan gertatzen ari denaren ispilu izan liteke Sunsundegui. Orain industria horretako enpresak lanez gainezka badaude ere, krisiak gogor jo zuen bailara. Altsasun (Nafarroa), enpresa askok ateak itxi zituzten. Besteen aldean, abantaila bat izan zuen Sunsundeguik. Mende erdi baino gehiagoko enpresa enblematikoa izanik, Nafarroako Gobernua sartu zen tartean, 1980ko hamarkadan egin bezala. Sodena arrisku kapitaleko sozietatearen bitartez, 35 milioi euro inbertitu zituen, eta, erosleen bila aritu bazen ere, azkenean Juan Ignacio Murillo enpresaburuak gidatutako zuzendaritza taldearen (%51) eta langileen (%49) esku utzi zuen.

Zuzendaritza, egiazko jabe

Partaidetza horrekin, zuzendaritzaren kontrolpean geratzea bermatu zuen, eta urteotan horretaz kexatu dira bere garaian akzioak erosi zituzten langileak. «Urte horietan ez zitzaigun aukera utzi kooperatiba gisa edo lan sozietate moduan aritzeko. Agian ez zen bideragarria izango, baina ez zen utzi ere egin», kritikatu du Oscar Telletxeak, langileen batzordeko presidenteak (LAB). Haren ustez, «iruzurra» izan zen hura. Batzordea hilero biltzen da zuzendaritzarekin enpresaren nondik norakoak jakiteko, eta urtero kontuen berri ematen zaie langileei. «Tramite moduko bat da».

Formula egokia izan edo ez, enpresak bilakaera ona izan du urteotan, batik bat nazioartean. «Estatuko merkatua ez atzera ez aurrera dago», dio Telletxeak. Europa, Asia eta Afrikako hamasei herrialdetara esportatzen du Sunsundeguik, eta, Volvo txasisen hornitzaile nagusi den heinean, ekoizpen handia ziurtatu du. Hala ere, MAN edo Scaniarentzat ere egiten du lan.

Bi herrialde nabarmentzen dira esportazioei dagokienez: batetik, Dubaiko errepide eta garraioen arloko agintaritzak hiri garraiorako 373 autobus egiteko kontratua izenpetu du Sunsundeguirekin. Bestetik, NTA Irlandako Garraio Agintaritzari 150 autobus salduko dizkio, eta Ipar Irlandako Translink enpresari, beste 120.

Abenduan, hauteskunde sindikalak egin zirenean, 350 langile zituen enpresak, eta, egun, bostehun inguru ditu. Produkzioaren erritmoa bikoiztu egin da, eta, lan eskari handi horri erantzuteko, ehundik gora kontratazio egin dira. Langile berriak sartu ahala, prestakuntza jaso behar dute, eta egokitu egin behar dira. Behin-behineko kontratua egiten zaie, baina, baliagarri suertatuz gero, enpresak finko egiten ditu. «Lan hitzarmenean aurreikusia genuen baino kontratu finko gehiago egin dira», dio Telletxeak.

Urteetan, sindikatuak kexatu egin dira Sunsundeguiko fabrika zaharkituta zegoelako eta ez zituelako betetzen lan segurtasunaren araudiak. Azken bi urteotan zazpi milioi euro inbertitu ditu lantokia berritzeko eta zabaltzeko. Nafarroako Gobernuak foru intereseko inbertsio izendatu zuen iaz.

Horrekin batera, produkzio sistema moldatzen ari dira. «Trantsizio batean gaude, eta egokitu egin behar dugu produkzio hazkunde horretara. Antolamendu arazo batzuk daude». Telletxearen arabera, langileen batzordeak ondo ikusten du egokitzapena, betiere langileen lan baldintzak hobetzen diren neurrian.

2017an sinatu zuten lan hitzarmena LABek, UGTk eta CCOOk: metalgintzako hitzarmenaren gainetik soldatak igotzea lortu arren, «oraindik hobetzeko asko» dagoela deritzo Telletxeak. Batzordeak errelebo kontratuak izenpetzeko eskatu zion zuzendaritzari, eta hark oraingoz ez dio jaramon egin.

Halaber, sindikatuek uste dute alde handia dagoela langile berrien eta zaharren artean, eta «lan osasunean ere» asko dago egiteko». Krisia atzean utziagatik, hobekuntza hori lan baldintzetan islatzea nahi du, funtsean, langileen batzordeak.

Antzeko beste zerbitzu batzuen kaltetan, AEBko konpainiak lana bilatzeko ‘Google for Jobs’ zerbitzuari mesede egiten ote dion ikertzen ari da Europar Batzordea.

Hegaluzearen kanpaina bukatu da 2019ko abuztuak 27: kofradiek kuota handitzea eta banaketa erkidegoen artean egitea eskatu dute, “urte borobila” izateko.

Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroa Espainiako Estatuan pentsio altuenak dituzten erkidegoen artean daude 2019ko abuztuan: 1.233 eta 1.140 euro, hurrenez hurren

BILBO. Euskal arrantzaleek eskatu dute mila tona hegaluze gehiago harrapatzeko aukera izateko 2020. urterako. Espainiako Gobernuari proposatu diote hegaluzearen kuota erkidegoen arabera banatzeko. Gaurko 00:00etan itxi du Madrilek aurtengo kanpaina.