Surphase eta Ekolber enpresek lortu dituzte Ekintzailetza Berritzailearen Toribio Echevarria Sariak

Lurreko langileen greba: Iberia eta Vueling konpainien 8 hegaldi (Madril eta Bartzelona) bertan behera geratu dira Loiun eta Hondarribian 2019ko abuztuaren 30ean.

HERNANI. 70eko eta 80ko urteetan Hernaniko Pedro Orbegozo-Acenorren aritutako bi langileri aitortu egin diete beren biriketako minbizien jatorria urte haietan hainbat gairekiko izandako esposizioan zegoela. Bati ezintasun absolutua eman dio Gizarte Segurantzak; beste langilearen alargunari pentsioa hobetu dio.

Krisiak itolarrian dauka Argentina berriro. Mauricio Macri presidenteak aurrez aurre dauka gobernura iritsi zenetik izan den krisirik larriena, eta orain baino lehen igaro ditu bihurgune batzuk, baina ez oraingoa bezain bihurririk. Hego Amerikako herrialde horren ekonomiari pitzadura gehiegi atera zaizkio azken asteetan, eta pesoa egunez egun ari da apaltzen beste diruen aldean. Zorraren harlauza gehiegizko zama gertatzen ari zaio Macri liberalaren bide orriari, eta hura pagatzeko konpromisoak atzeratzeko eskatu du gobernuak, hala NDF Nazioarteko Diru Funtsari nola beste hartzekodun instituzionalei.

Hernan Lacunza Ogasun ministroak likidezia arazoak onartu ditu, Buenos Aires hiriburuko kaleak manifestazioek betetzen dituztela. Finantza merkatuak oso ezegonkor dabiltza, eta 60 pesotik gora aldatzen ari da jadanik dolarra. Argentinako Banku Zentralak debaluatu egin behar izan du berriro, urgentziazko neurri gisa, eta enpresa esportatzaile handiei mugak jarri dizkie pesotan finantzatzeko, dibisak sal ditzaten.

Eta zer dio NDFk zorra berriro atzeratzeko eskaerari erantzuteko? Bada, «garai konplexu hauetan» Argentinaren alboan jarraituko duela, baina «aztertzen» ari direla Macriren gobernuak hartu dituen neurriak ordainketak atzera daitezen, haien «eragina zehazteko». Dena den, oraingoz, ulerkor dago NDF: «Agintariek neurriak hartu dituzte likidezia beharrei aurre egiteko eta erreserbak gordetzeko». Lacunzak gogotsu dio Argentina «kaudimenduna» dela, baina aldi berean onartuta kutxa hutsik dagoela.

Peronisten itzulera

Alberto Fernandez peronistak hauteskunde primarioak irabazi dituenetik garairik zailena igarotzen ari da Macriren gobernua. Garaipen horrek pesoaren egonkortasunari eragin diola azaldu du Buenos Airesek; izan ere, bere zorra saltzeko arazo larriak dauzka orain, aste gutxian zorra berritzeko tasa %78tik %10era jaitsi baita. Inbertitzaileek interesa galdu dute Argentinaren zorrarekiko.

Finean, laguntza oihu ozena egin du Mauricio Macrik, krisi ekonomikoak eta politikoak amildegira bultzatu baitu. hauteskunde primarioen emaitzak erakutsi dute oso litekeena dela Macriren porrota urriko hauteskundeetan, eta horrek segurtasun sarerik gabe utzi du Cambiemos plataformako presidentegai izango dena.

Argentinak botere hutsune bat bizi duela ere esaten ari dira analistak, nahiz eta Macrik presidentetzan jarraitu. Urriko hauteskundeak iritsi arte luzapenean baitago gobernu liberala, eta behin-behinekotasun horretan argi geratzen ari da ezin diola aurre egin muturreko egoera ekonomiko eta sozial korapilatsu horri.

Herritarrak estutasun handietan daude, eta zalantza gutxi dago Macriren promesek ekarri dutenaren inguruan; baina asko dira, era berean, Kirchnerren itzalaren beldur direnak; eta, bien bitartean, inflazioa gora eta gora ari da (urteko %50), eta langabezia tasa %10etik gora dago. Beti egon da ezbaian Argentinaren gaitasuna zorra pagatzeko, baina orain inoiz baino gehiago, inbertitzaileen konfiantza galdu baita berriro. Gutxi dira uste dutenak hobekuntza laster iritsiko dela, krisia kronikoa baita Argentinan.

Ez dago eraginik gabeko gerrarik, eta AEBek eta Txinak 2018ko martxoan hasitako gerra komertzialaren eraginak ere gero eta agerikoagoak dira mundu osoan. G20ko herrialdeen kanpo merkataritzaren jarduera %1,9 uzkurtu da aurtengo bigarren hiruhilekoan, eta jaitsiera ez da puntuala, duela urte pasatxo hasi baitzen beherako joera. Munduko hemeretzi ekonomia industrializatuenen kanpo merkataritza fluxua, beraz, 2017. urte amaieratik izandako mailarik apalenean dago. Inportazioek ere behera egin dute hirugarren hilabetez jarraian, %0,9.

Merkataritza gerraren bi protagonistek igarri dituzte kalteak, baina ez dira bakarrak. Txinaren nazioarteko salmentak %5,3 jaitsi dira bigarren hiruhilekoan,eta AEBetakoak, %1,1. Oraintxe hasi dira jaisten esportazioak bi potentzietan, lehen hiruhilekoan igo egin baitzituzten, OCDEren ustez, hain zuzen ere merkataritza gerrarako prestatzeko.

Baina, tartean egon arren, Europako ekonomia ere ari da igartzen esportazioen galga: esportazioak %1,2 apaldu dira bigarren hiruhilekoan, eta inportazioak, %2,3. Eta makalaldi handiena Alemaniak bizi du, Europako motor ekonomikoak, hain zuzen ere ekonomia industrializatuena eta esportatzaileena daukalako eta Donald Trumpen gobernuak mehatxupean daukalako Europako altzairua eta autogintza.

Alemaniako esportazioek %3 egin dute behera, eta inportazioek, %1,7. Jaitsiera leunagoa izan du Frantziak —%0,3 gutxitu ditu esportazioak, eta %0,7 inportazioak—; Italiak eutsi egin die esportazioei, %0,1 handituta, eta %0,6 gutxitu ditu inportazioak.

Eurogunean denak daude Alemaniara begira, haren moteltzeak diru batasuneko ekonomian eragin dezakeen ahulaldiaren beldur. Europako ekonomiarik handiena atzeraldiaren amildegira gerturatzen ari da, %0,1 uzkurtu baita haren BPG barne produktu gordina aurtengo bigarren hiruhilekoan. Moteltzeak dagoeneko badu eragina herrialdeko lan merkatuan: langabe kopuruak gora egin du lau hilabetez jarraian; abuztuan bakarrik, 4.000 langabe gehiago zenbatu zituen Enplegu Agentzia Federalak. Hala ere, Alemaniaren langabezia tasa EBko bigarren apalena da, %3,1ekoa, soilik Txekiar Errepublikaren atzetik (%1,9).

Zigorrak eta elkarrizketak

Italiako esportazioen igoera ñimiñoa kenduta, ez dago kanpo merkataritza hobetu duen EBko beste herrialderik G20an. Aurtengo bigarren hiruhilekoan kanpo merkataritza indartu duten herrialdeak lau dira, Italiaz aparte: Kanada (%6,4), Australia (%6,3), Mexiko (%2,4) eta Japonia (%0,2).

Washingtonen eta Pekinen arteko tentsioak, gainera, ez du baretzeko itxurarik, Txinako Merkataritza Ministerioko bozeramaile Gao Fengoek atzo esan arren «elkarrizketaren alde» egiten duela eta ez duela errepresalia gehiagorekin erantzungo. Dagoeneko jarri dizkiote elkarri nahikoa zigor bi potentziek udazkenean nazioarteko merkataritza are gehiago estutzeko.

AEBek gaur zortzi iragarri zuten Txinako produktu batzuei muga zergak %25etik %30era igoko dizkietela urriaren 1etik aurrera, 250.000 milioi dolarren balioarekin; halaber, datorren igandetik aurrera tarifak, %10etik %15era igoko dizkiete beste hainbat produkturi (300.000 milioi dolar).

Kolpe horri beste muga zerga batzuen igoerarekin erantzun zien Pekinek: %5etik %10era igoko dizkie AEBetako produktu batzuei, 75.000 milioi dolarren balioarekin.

Zigor horiek guztiak mahai gainean jarri eta gero, irailean elkarrekin negoziatzen jarraitzeko asmotan direla adierazi dute bi aldeek. Gerra komertzialaren hasieratik ari dira berbetan, baina egoera okertu baino ez da egin harrezkero. Europa, bitartean, beldur da Txinak 2020rako indarrean nahi duen SCSC Kreditu Sozial Korporatiboen Sistemarekin, uste baitu Txinako merkatuaren ateak itxi daitezkeela Europako enpresa batzuentzat. Merkaturako sarbidea soilik «enpresa fidagarriei» emateko puntu bidezko sistema bat da CSCS.

Renfek 360 tren bertan behera utziko ditu, Lanaren Konfederakunde Nagusiak (LKN) 2019ko abuztuaren 30ean eta irailaren 1ean deitutako aldizkako lanuzteak direla eta.

Bikoteko bi kideentzako gurasotasun baimena 18 astekoa izatea erabaki du Eusko Jaurlaritzak. Neurria 2019ko irailaren 1etik aurrera aplikatuko da.

BRUSELA. Europako Batzordeak oniritzia eman dio Sotheby’s-en jabetza eskuz aldatzeko operazioari. Patrick Drahik erosiko du arte alorrean munduko enkante etxerik garrantzitsuena dena. Altice telekomunikazio konpainiaren fundatzailea da Drahi. Ekainean eman zuten operazioaren berri: 3.339 milioi euroko kostua izango du, eta, 31 urteren ostean, Sotheby’s-ek burtsan kotizatzeari utziko dio.

Azken hamabi hilabeteetan %1,5 egin du gora batez besteko soldatak Eusko Jaurlaritzaren eskumeneko hiru lurraldeetan, eta %1,7 Nafarroan. Igoera horiek 1.973 eta 1.824 euroko batez besteko soldata gordinak utzi dituzte EAEn eta Nafarroan. Adeccok eman ditu datu horiek, INE Espainiako Estatistika Institutuarenak baliatuta, eta azpimarratu behar da kopuru horiek batez besteko soldata gordinari erreparatzen diotela, baina ez dutela aparteko soldata kontuan hartzen. Aldagai hori ariketara gehituz gero, kopuru erreala handiagoa izango litzateke.

Azken urtean gora egin arren, batez besteko soldatak erosteko ahalmena galdu du Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, azken bi urteak kontuan hartuz gero: %1, hain zuzen. Urteko 251 euroko galera da hori. Nafarroan, aldiz, batez besteko soldatak erosteko ahalmena irabazi du: 199 euro, hain zuzen.

Soldatak bakarrik ez: beste hainbat aldagai ere aztertu ditu Adecco Groupek, eta, langabeziari begira, datu bat nabarmendu du Arabari, Bizkaiari eta Gipuzkoari dagokienez: lanik gabe daudenen artean %40,6 bi urte baino gehiago daude egoera horretan. Europako Batasuneko batezbestekoa %26,4koa da, eta Espainiako erkidegoen artean ere apenas dagoen lurralderik hori baino datu okerragoarekin.

Bestalde, txostenak berretsi du lan istripuak goraka doazela, lehendik ere jakina zenez. Nafarroan kokatu du batik bat igoera hori: joan den urtean baino %11,5 gehiago erregistratu dira aurten (83,8 istripu 10.000 langileko), eta, 2013arekin alderatuta, %51 gehiago izan dira. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan behera egin dute lan istripuek azken urtean (-%4,2), Adeccoren arabera betiere, baina 2013an baino %9 gehiago gertatzen dira orain.

Lan istripuen bide beretik doaz grebak ere. Nafarroan, ia bikoiztu egin dira lan gatazkak (%99 gehiago iaz baino), eta 100.000 enpresako 102,1 gatazka tan kokatu da kopurua; zenbaki hori 98,4 da Jaurlaritzaren eskumeneko hiru lurraldeei dagokienez (+%22,8). Halere, azpimarratzekoa da lanuzteen kopurua nabarmen haziagatik asko txikitu dela greba egin duten langileen kopurua: Gipuzkoan, Bizkaian eta Araban aurreko urtean baino %38,8 behargin gutxiago aritu dira lanuzteetan.

XIX. eta XX. mendeetan, ontziolak industrializazioaren ikur izan ziren Euskal Herrian, baita Glasgown (Eskozia) eta Belfasten ere (Ipar Irlanda). Egun, Euskal Herrian Navalekin gertatu zen moduan, garai beltzetan murgilduta daude Eskoziaren eta Ipar Irlandaren ikur diren bi ontziola garrantzitsu: Ferguson Marine eta Harland & Wolff.

Horietan lehena, Glasgowko mendebaldeko Ferguson Marine ontziola, abuztuaren 9an sartu zen hartzekodunen konkurtsoan. 2014. urtean ere ixteko zorian izan zen, baina Jim McColl enpresariaren Clyde Blowers Capital inbertsio funtsak salbatu zuen orduan. Urtebete geroago, ontziolak bi transbordadore eraikitzeko kontratua sinatu zuen CMal —Caledonian Maritime— enpresa publikoarekin; 107 milioi euroko (97 milioi libera esterlina) kostua zuten lanek.

Ontziolaren salbazioa izan behar zuen kontratua, ordea, ezin izan zuen diru horrekin bete Fergusonek, eta 67,4 milioi euro gehiago eskatu zizkion CMali. Ezezko erantzunarekin hasi ziren komeriak beste behin ere.

Egoera ikusita, abuztuaren 16an, Eskoziako Gobernuak bere gain hartu zuen Ferguson Marineren kudeaketa, eta, lau asteko epean eskaintza bideragarririk jasotzen ez badu, nazionalizatu egingo du ontziola.

Naval ontziolako langileek ere eskatu zuten enpresa nazionalizatzeko, iaz. Espainiako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak argudiatu zutenez, ordea, Europako Batasuneko legeek ez zuten posible egiten eragiketa hori. Sestaoko (Bizkaia) azken ontziolak itxi egin zuen, eta 173 behargin kalean geratu ziren.

Eskozian, GMB eta Unite sindikatuen babesa du gobernuak. Adierazi dutenez, nazionalizatzea ez da konponbide erraza eta azkarra, baina enpresa ixtea zen alternatiba bakarra. Glasgowko ontziolak 350 langile ditu.

Derek Mackay Finantza eta Ekonomia ministroa izan zen albistea emateko arduraduna. Arrazoiak zehaztu zituen: «Ezinbestekoa da sinatutako kontratuak aurrera eraman eta transbordadoreak eraikitzea, ferryen zerbitzua mantendu eta irletako komunitateen ongizate ekonomikoa bermatzeko».

Bat ez datorrena Jim McColl da, Ferguson Marineren jabea eta, paradoxikoki, Eskoziako Gobernuko ekonomia aholkularia. Enpresa hartzekodunen konkurtsoan sartu zenetik, CMali egotzi zizkion bi ontzien eraikuntza prozesuan sortutako kostu gehigarriak. Gobernuak eskatutako azterketa independente batek, ordea, ez dio arrazoia eman McColli, ondorioztatu baitu kostu gehigarriak ontziolaren barne arazoen ondorioa direla.

Lehendik, gobernuak 50 milioi euroko mailegu bat eman zion Ferguson Marineri. Mailegu horren klausula bat baliatu du orain gobernuak enpresa nazionalizatzeko, eta erabakiagatik «erabat haserre» agertu da McColl.

Esan duenez, CMal-ek ordaindu beharrekoa albo batera utzita, egoera onean zegoen ontziola. Erregai berriei lotutako teknologia aurreratua du: eraikitzen ari diren bi ferryak erregai bikoitzeko prototipoak dira, diesela zein hidrogenoa darabiltenak. Gainera, 2018an Europako Batasunaren hamabi milioi euroko funts bat bereganatu zuen, munduko lehen auto eta bidaiari transbordadorea eraikitzeko.

Ontziola protestantea

Etorkizun ilunagoa du Harland & Wolff ontziolak. Belfast ekialdeko ikurra da enpresa, bertan daramatzalako 166 urte, paisaiaren zati direlako Sanson eta Goliat garabi handiak eta duela ez asko, 1970ean, 15.000 langile zituelako. Ez horregatik bakarrik: 1909 eta 1912 artean, bertan eraiki zen lehen bidaian hondoratutako Titanic transatlantikoa, eta Bigarren Mundu Gerrarako ia 150 ontzi ere eraiki zituzten han.

Historikoki izan duen pisu politikoa da garrantzitsuena, ordea. 1920ko hamarkadatik, unionista protestanteen ikurra izan da H&W. Orduan, langile katoliko nazionalistak bota egin zituzten ontziolatik.

Horregatik, ez ziren gutxi izan abuztuaren 5ean, enpresa itxi zutenean, poztu ziren katolikoak; egun hartatik da hartzekodunen konkurtsoan Belfasteko ontziola.

Enpresak argi utzi du aspaldi hasi zituztela desoreka erlijiosoa zuzentzeko lanak, eta egun langile katolikoak ere badituztela. Gainera, sindikatu eta politikariek adierazi dutenez, itxierak Ipar Irlandako ekonomiari egingo dio kalte, eta, beraz, nazionalistek ere ez dute pozteko arrazoirik.

Erresuma Batuko Gobernuak ez du ontziola nazionalizatuko, baina, Gavin Robinson DUP Alderdi Unionistako diputatuak azken egunetan iragarri duenez, «bi eskaintza sinesgarri» dituzte H&W erosteko. «Pozgarria da entzutea badirela kapital pribatuak inbertitzeko prest daudenak, ontziolako langileen gaitasunak eta balioa aitortzen dituelako». Pasa den urtetik zegoen salgai Harland & Wolff, azken 30 urteetan Dolphin Drilling Norvegiako enpresaren jabetzakoa izan ondoren.

Tunelaren amaieran argia egon daitekeela dirudien arren, itxita daukate oraindik ontziola; bertako 123 langileak ez dira soldata jasotzen ari. Langileek okupatua dute enpresa abuztuaren hasieratik, presioa egin eta Belfasteko politikarien porrota salatzeko; DUPekin dira kritikoenak, hark baitu loturarik handiena Belfasteko komunitate loialistarekin.

Urteak dira jada Belfasteko ontziolak garrantzia galdu zuela Irlandako ekonomian, bestelako lanei esker bizirik iraun duen arren. Ferguson Marine ere ez da lehengoa. Dena den, enpresa horien itxierak sortu duen oihartzunak aktibo ekonomikoak baino gehiago direla erakusten du.