Sendotasunez, eta seriotasunez. Horrela irabazi du Osasunak Donostian Realaren kontrako gaurko derbia. Bi gol bikain sartu dituzte gorritxoek, eta zuri urdinak ez dira gauza izan gol aukera argirik sortzeko. 16 minutuan txartel horia atera diote Orozi, Barrenetxeari eginiko falta batengatik. Osasunaren gola egin du Lucas Torrok 22. minutuan. Nahaste bat egon da Relaren arean, eta Bryan Zaragozak emaniko baloia Remiroren ateko ertz batetik sartu du, buruz. Rela Osasuna estutzen saiatu da ostean. 21. minutuan Barrenetxeak tiro egin du arearen ataritik, baina goregi bota du baloia. Txuri urdinen bigarren saioa heldu da 32. minutuan, baina Sergio Herrera atzain gorritxoak Aguerden burukada gelditu du. Realaren erasoaldiak, Osasunaren kontraerasoetarako aukera zabaldu du. Eta horietako batean, 33. minutuan, Budimir kroaziarrak ez du barkatu. Zaragozak emaniko pilota bat ezkerrarekin jo eta txuri urdinen atean sartu du. Nafarren aldeko 0-2ko emaitzarekin joan dira taldeak aldageletara, epaileak erabakitako lau minutuko luzapena amaitu ostean. Bigarren zatiaren hasieran Take Kubo izan da protagonista nagusia. Osasuna abantaila defendatzera atera da, eta, normala denez, Realak erasora jo du, golaren bila. Kubo etengabe aritu da erasoaldian, eta 57. minutuan gola egiteko zorian izan da. Ezkerrarekin sekulako baloia bidali du Herreraren aterantza, baina atezain gorritxoak desbideratzea lortu du, eta kornerrera bidali du. Baina Osasunak jarraitu du kontraerasoan bikain jolasten. 64. minutuan urrezko baloi bat eman dio Orozek Budimirri, eta kroaziarrak lortu du ezkerrarekin gogor ostikatzea, baina apur bat bortxaturik heldu denez, baloia kanpora joan da. Edonola ere, aski izan da hori txuri urdinak ohartarazteko gorritxoak ez daudela erabat defentsan murgilduta, eta oraindik atera zezaketela eztena, are eta min handiagoa egiteko etxekoei. Bigarren zatiaren erdia igarota, markagailua iraultzeko aukera gero eta zailago ikusi du Imanol Alguacil donostiarren entrenatzaileak, eta taldeari erabateko astinaldia ematea erabaki du. Backer, Sadiq eta Turrientes hiruak batera zelairatzea erabaki du, Oiarzabal, Barrenetxea eta Sucicek ordez. Mintu batzuk geroago (77′), Aramburu aldageketara bidali du Imanolek, eta Odriozola zelarairatu du. Izan ditu aukera Realak, baina ez du asmatu. Braisek baloi bat hodeietara bidali du. Osasunak, berriz, jarraitu du kontraerasoan ausartzen, Budimirren boten bila. Osasunak erabaki du orduan emaitza defendatzea kosta ahala kosta, eta Budimir erretiratu du 88. minutuan, eta Raul zelairatu du. Ikusmina piztu du orduan epaileak Osasunaren aurka ebatzitako penaltia. Aresok Braisi arean heldu diola ikusi du epaileak hasiera batean, baina irudiak kontsultatu ostean, halakorik ez zegoela erabaki du. Minutu bateko luzapena, eta amaitutzat eman dute euskal derbia.

Jokin Altunak egin du lehenengo sakea Gasteizko Ogeta pilotalekuan, lau eta erdiko txapelketako partidan, eta ez du aukera galdu. Txokoan engainatu du Erik Jaka lehenengo tantoan. Hurrengoan saiatu da Jaka mendekua hartzen, baina pilotak kanpoko marra zapaldu du. Berriz egin du huts Jakak leku berean, eta hirugarren puntua egin du Altunak. 5-0 jarri da Altuna, eta Jakaren jokoak baino, berak eginiko hutsak moztu dio bolada. Edonola ere, Jakak ez du lortu sakeari esker jokoa bere alde jartzea, eta Altunak berehala berreskuratu du partidaren kontrola. 7-2ko markagailuan sartu da Jaka lehenengo atsedenaldian. Jakak aukeraturiko pilota batekin ekin diote berriz partidari, baina ezin izan da horretaz baliatu. Tantoa egin du gero, baina, aurrekoan bezala, bakarrik Altunak huts egin duenean. Deseroso sumatu da Jaka une oro, eta erraztasun handiz Altuna. 12-3 jarri da, berriz zokora bidalitako pilotakada batekin. Pilotakada bikain batekin, txapagainetik motz utzi du pilota bat altunak, eta 11 tantoko aldea kendu dio Jakari (15-4). Bere seigarren tantoan lortu du, azkenean, Jaka sakearen abantailaz profitatzen. Baina Altunak ez du inoiz galdu jokoaren kontrola. Behin eta berriz baliatu da txokoaz Jaka lekuz kanpo uzteko. Edonola ere, horma biko bikain bat sartu dio lizartzarrak amezketarrari (17-7). Hurrengo tantoan mendekua hartu du Jakak, Altuna txokoan ezustean harrapatuta. Pareta biko eder batekin ere lortu du Altuna lekuz kanpo uztea, baina ordurako ez zegoen buelta ematerik abantailari. Azkenean, 22-9 utzi du Altunak Jaka, erta emaitzak ondo islatzen du partidan egon den jokoa. «Ez dago erlaxatzerik, oraindik ez nagoelako sailkatuta», adierazi du Altunak partidaren amaieran. Finalerdira pasatzeko matematikoki sailkatuta da, Altuna, baina badago huts egiteko aukera txiki bat. Zubizarretaren kontra alde handiarekin galdu beharko luke ez sailkatzeko. Larunbatean jakin zen nor izango zen lau eta erdiko pilota txapelketako finalerdietako faseko lehen protagonista: Peio Etxeberria. Unai Lasoren aurka aritu zen Zenozko (Nafarroa) pilotaria Iruñean, ligaxkako bigarren jardunaldian. Etxeberria 22-19 nagusitu zen, eta finalerdietarako aukera ere ziurtatu zuen. Lasok, ordea, hirugarren jardunaldira arte itxaron beharko du jakiteko hurrengo fasean egongo den. Talde bereko beste partida jokatu zuten aldi berean Bilbon. Horretan, Aitor Elordi nagusitu egin zitzaion Jon Ander Peñari, 22-21. Beraz, Peña II.a txapelketatik kanpo geratu da lehen bi partidak galdu dituelako. Finalerdietarako sailkatzeko saioa Elordiren eta Lasoren artean jokatuko dute. Ostiralean, lehen taldean, Iraitz Zubizarreta 22-18 nagusitu zitzaion Iñaki Artolari.

Jendetza batu da gaur Donostian Elkartasunari debekurik ez lelopean eginiko manifestazioan, Udalak Egiako afari solidarioak debekatu izana salatzeko. Milaka pertsona bildu dira abiapuntuan, Egiako Blas Otero plazan. «Faxistak kanpora» ohikatuta egin dute aurrera hiriaren erdialdera. Amaieran, udaletxearen aurrean bildu dira, Alderdi Ederren. Han, esan dutenez, «ezinbestekoa da antolakuntza antifaxista indartzen jarraitzea». Jendetza Egian, ‘Elkartasunari debekurik ez’ lelopean. Hasi da manifestazioa Blas de Otero plazatik, arrazakeriaren eta faxismoaren kontra. Udalak Kaleko Afari Solidarioak debekatu ditu Egian aste honetan. pic.twitter.com/Pb2GHQWCzs — Gedar.eus (@GedarLangileKZ) October 27, 2024 Ika-mika handia sortu du Gipuzkoako hiriburuan EAJ-PSEren esku dagoen udalak aste honetan harturiko erabakiak. KAS Kaleko Afari Solidarioak boluntario talde bat da eta misio batekin egin du lan azken urteotan: kalean bizi edo baliabiderik ez dituztenei egunean otordu bat eskaintzea. Lau urtez egin dute lan horretan Donostiako Egia auzoan, arazorik gabe, baina joan zen astelehenean, PPko zinegotziak buru zituen talde batek elkarretaratze bat egin zuen janaria banatzeko lekuan, «segurtasun» eske. Afari solidarioak eta auzoan azken urteotan eginiko lapurretak lotu nahi izan zituzten elkarretaratzearen antolatzaileek. Ertzaintzak ekimen solidarioari sostengua adierazteko bilduriko hainbat herritar identifikatu zituen. Hurrengo egunean, «segurtasun arazorik izan ez dadin», Egian otorduak banatzea debekatuta zutela jakinarazi zion Udaltzaingoak boluntarioei. Ostegunean bilkura egin zuten, debekua salatzeko, eta jana partitzen jarraituko zutela adierazi zuten KASeko kideek, horretarako beste leku bat bilatuta. [articles:2132543]

Hego Euskal Herriko autobus gidariak grebara deituta daude 2024ko urriaren 28an. % 30eko gutxieneko zerbitzuak ezarri ditu Eusko Jaurlaritzak Euskadin, eta % 40koak Nafarroako Gobernuak. CCOO eta UGT sindikatuek deitu dute lanuztea.

Lan-istripua 11:13an gertatu da, Belosoko aldapan, Amaya Kirol Elkartearen parean. Bizi-euskarri aurreratuko anbulantzia batek Unibertsitate Ospitalera eraman du langilea, politraumatismoak baitzituen. Pronostiko erreserbatua du.

Burumakur dago Alaves. Indartsu hasi zuen denboraldia, baina galdu besterik ez du egin Sevillari irailaren 20an irabazi zionetik. Logikotzat jo daiteke Real Madrilen eta Bartzelonaren aurka punturik ez biltzea. Getaferen zelaian estropezu egitea ere ez da hondamendia. Ordea, azken bi partidetan oso kolpe mingarriak jaso dituzte arabarrek. Valladolidek ezustean harrapatu zituen Mendizorrotzan, eta gaur ez dira gai izan Rayori irabazteko, ordubetean baino gehiagoan kopuru nagusitasuna izan arren. Hori gutxi ez, eta 80. minutuan bere atean sartu du baloia Siverak, geldiketa salbatzailea egin ondoren. Zerraldo erori da Alaves, eta esku hutsik gelditu bosgarrenez jarraian. Zulo beltzak guztiz irentsi du Luis Garcia Plazak zuzentzen duen taldea. Oso apal dabil jokoz nahiz aldartez, eta zortea ere kontra dauka. Argi izpi batzuk agertu dira 20. minutuan, Rayo jokalari bat gutxiagorekin gelditu baita. Muminek sarrera baldarra egin dio Toni Martinezi, eta epaileak, errepikapena VAReko pantailan ikusi ondotik, aldageletara bidali du Rayoko atzelaria. Ordea, Alavesek ez du abantaila baliatu. Nekez artegatu du etxeko taldea. Bosteko lerroarekin zelairatu da, defentsan sendoago aritu eta kontraerasoan jokatzeko asmoz. Alabaina plana aldarazi dio Muminen txartel gorriak. Halabeharrez, jokoaren ekimena bere gain hartu behar izan du, eta ez da eroso sentitu. Rayok erraz eutsi dio, eta kolpe zitala eman neurketa bukatzeko hamar minutu falta zirela. Berandu iritsi da etxekoen gola, baina neurketaren hastapenean ere aukera onak izan dituzte. Gogor oldartu zaizkie arabarrei, batez ere hegaletatik sartuta. Zuloak errazegi aurkitu dituzte Garcia Plazaren apustu berritzailean. Alavesi ez zaio nabaritu normalean baino atzelari bat gehiagorekin ari zenik. Sivera arriskua usaintzen hasia zen, eta Isi Palazoni buruz buru gailendu zaio. Zelaiaren beste muturrean, aldiz, belarra zapaldu gabe zegoen oraindik. Toni Martinez izan da jokoa pizten saiatu den bakarra. Eta hark behartu du, hain justu, Muminen txartel gorria. Baloia bere egin du korrikaldi bizi batean, eta aterantz zihoala, lurrera bota du Rayoko atzelariak. Gauzak hala, lauko lerroa berrezarri du Garcia Plazak. Ez da atsedenaren zain gelditu, eta Jordan sartu du zelaian, baloiarekin argitasun handiagoa izateko. Santiago Mouriño izan da kaltetua; oso haserre eseri da aulkian. Hortik tarte batera, Alaveseko teknikaria ernegatu da, Sivera behin eta berriz luze ari zelako jokatzen. Jokalariek baloia pazientziaz mugitzea nahi zuen. Alabaina, Alaves katramilatu egin da joko estatikoarekin. Amaieran, korderik gabe Gasteiztarrek bestelako bizitasuna izan dute atsedenaren ondoren. Toni Martinezek ekinean jarraitu du, eta piztu egin da Carlos Martin, baita Carlos Vicente ere. Hain justu, Vicente 0-1ekoa egiteko zorian izan da 58. minutuan. Bakarrik gelditu da Battagliaren aurrean, baina azkarregi jaurti du, urduritasunaren ondorioz, eta ezin izan du atezaina gainditu. Lehenago, Jordanek erremate indartsua egin du area ertzetik, baina atzelari batek desbideratu du. Eta gero, Martinek kanpora jaurti du, area barruan bi aurkariri izkin egin ondotik. Soka bere aldera ari zen ekartzen Alaves, eta nekatzen hasia zen Rayo. Haatik, etxekoek zutik iraun dute, eta Alaves jota utzi dute kontraeraso batean. Gumbauren erremate itzela gelditzeko gai izan da Sivera, baina baloiak, langan jo ostean, eskuan eman dio, eta ate barruan bukatu du. Arabarrak guztiz etsita gelditu dira, eta ez dute suspertzeko imintziorik ere egin.

Kazetari eta sortzaile. Edo sortzaile eta kazetari. Biak ala biak izan dira edo dira gaur egun Iñaki Etxeleku, Josune Velez de Mendizabal eta Ane Zuazubiskar. BERRIAko kazetaria da Etxeleku (Miarritze, Lapurdi, 1977), baina dantzatik iritsita, antzerkian ere aritu da zenbait urtez. Velez de Mendizabalek (Gasteiz, 1977) kazetaritzan jardun du —Radio Vitorian eta Gara egunkarian, adibidez—, eta gaur egun ere kolaboratzen du Naiz Irratian, baina ipuin kontalaritzara eta antzerkira dago emana orain batik bat, eta Zuazubiskar (Arrasate, Gipuzkoa, 1997), berriz, bertsolaria da, baita Bertsozale Elkarteko zuzendaritza taldeko kide ere, eta hainbat komunikabidetan aritu ondoren (BERRIA, Euskadi Irratia), eskolak ematen ditu egun, Huhezin. Hedabideak eta sormen mundua ezagutzen dituzte hirurek, eta badakite zer-nolako dinamikak eratzen diren sortzaileen eta kazetarien artean, baita zenbaitetan zer-nolako zailtasunak dituen kultur eragileak komunikabide batzuetan lekua izateko ere. Alde horretatik, Inma Errea kazetari, idazle eta itzultzaileak gidatutako solasaldian, bat etorri dira Nor taldearen ikerketaren emaitzek aurretik zituzten intuizioak berretsi dituztela. Zuazubiskarrek azaldu duenez, «badago publiko potentzial bat zeini ukatzen ari zaion euskal kulturaren eta sortzaileen existentzia». Eta horren atzean erabaki bat dagoela ere adierazi du: «Hautu batetik abiatzen da hutsune hori». Velez de Mendizabalek sormena du gaur egun bere lanaren ardatz, eta berak ere uste du «ez ikusiarena egitea» hautu bat dela. «Soziolinguistika Klusterraren datuen arabera, euskararen erabileran bigarren hiriburua da Gasteiz. Eta, halere, ez dugu islarik erdal komunikabideetan, kanpoko kulturaren transmisoreak baitira». Euskaraz aritzen diren hedabideak eta ele biz edo erdaretan aritzen direnak bereizi ditu Etxelekuk ere. Antzerki amateurrean aritu izan denean, beti sumatu du euskarazko komunikabideek bere jardunarekiko interesa izan dutela. «Erdarazkoek, aldiz, interesik ez dute. Non eta ez den ikusgarritasuna duen zerbait». «Datuen arabera, euskararen erabileran bigarren hiriburua da Gasteiz. Eta, halere, ez dugu islarik erdal komunikabideetan» JOSUNE VELEZ DE MENDIZABAL Kazetaria eta antzerkigilea Ikusgarritasunaren edo ekitaldi handien gaiari ere heldu dio Zuazubiskarrek. Izan ere, bertsolaria eta kazetaria izanik, badaki hedabide batzuetan bere sormen jardunak une jakin batzuetan baino ez duela protagonismorik hartzen; txapelketetan, hain zuzen. «Oso gutxitan hartzen da bertsolaritza kultur adierazpide moduan. Ni ere aritu naiz kronikak egiten txapelketetan, eta uste dut askotan kirol kronikak balira bezala egiten direla. Finalaren aurretik txapelketaren berri emango balute, ni konformatuko nintzateke, bertsolaritza jende multzo handia biltzen duenean bihurtzen delako inportante. Jarduera erdi-normal bat balitz bezala tratatuko balute, ni gustura». Euskal hartzaileengana iristea Datuek adierazten dute kulturari buruzko informazioa erdal komunikabideetatik jasotzen duten hartzaile asko euskaldunak direla. Iristen zaizkien edukien artean, ordea, euskarazkoak gutxi dira. Eta horiengana iristea da helburu nagusietako bat. Etxelekuk: «Idealena litzateke guztiengana iristea eta erdaldunei ere gure berri ematea, baina euskal mundura iristen bagara lorpen bat da». Eta bide beretik, Zuazubiskarrek: «Erdaldunengana iristen bagara, zoragarri, baina hartzaile euskaldunengana iritsi behar dugu, oraindik batzuek ez daukatelako euskal kultur sortzaileen berri». Alde horretatik, Huheziko irakaslearen iritziz, «hedabideak oraindik ere ari badira duela 40 urteko eskema ideologiko eta soziolinguistikoarekin, badago tarte bat lanerako eta euskal sortzaileen lana jasotzeko». Euskaraz aritzen dira Etxeleku, Zuazubiskar eta Velez de Mendizabal, eta sumatzen dute hizkuntza ezagutzen ez duten kazetariek, erdara hutsez aritzen direnek, oraindik ere galdera bera egiten dietela: Zergatik euskaraz eta ez gaztelaniaz edo frantsesez? Velez de Mendizabal: «Askotan egiten digute galdera hori, baina gure hautua da eta horrela egitea erabaki dugu. Badaude gaztelaniaz aritzen diren beste batzuk». «Erdaldunengana iristen bagara, zoragarri, baina hartzaile euskaldunengana iritsi behar dugu, oraindik batzuek ez daukatelako euskal kultur sortzaileen berri»ANE ZUAZUBISKAR Kazetaria eta bertsolaria Ipar Euskal Herriaren eta Hego Euskal Herriaren arteko harremanez ere aritu dira gaur goizean Azpeitian eginiko solasaldian, eta Etxelekuk adierazi du susmoa duela garai batean harremana handiagoa zela. «Euskarazko antzezlan bat egin, eta izaten zen aukera Hegoaldera eramateko. Ausartzea ere bazen, baina apustua egiten zen. Baina urruntze bat egon da, eta orokorra da, erreferenteetan ere bai». Paradoxikoa bada ere, euskal erreferenteekin ez bezala, mundializazioarekin Ipar Euskal Herrian nahiz Hego Euskal Herrian erreferente batzuk komunak bilakatu direla uste du Etxelekuk. Nolanahi ere, azkenaldian «harreman eta truke interesgarriak» sortu direla ere nabarmendu du, eta Artedrama konpainia jarri du adibide. Digitalizazioaren erronka Komunikazioko irakaslea da Zuazubiskar, eta ikasleen artean ere sumatzen du komunikabide tradizionalak «erreferentzialtasuna» galtzen ari direla. «Joeraren parte dira, eta ez dira plataforma digitaletatik ateratzen, Instagrametik eta abarretatik». Horri lotuta, euskal kulturak erronka handia duela deritzo, «euskaraz aritzen diren gazteek, are euskaltzaleak ere badirenek, ez dutelako bizi komunikazio kontsumoa euskaraz». Horregatik, sare sozialei eta plataformei erreparatu behar zaiela uste du. «Ez ditugu deabrutu behar; algoritmoa ez da mesedegarria txikitik ari denarentzat, hizkuntza gutxitu batentzat, baina ezin ditugu albo batera utzi». Izan ere, hala egin ezean, euskal kulturak betetzen ez duen espazio hori beste norbaitek beteko duela uste du Zuazubiskarrek. «Jende gaztea eta ez hain gaztea aritzen da maskaradetan, antzerki taldeetan… euskaratik euskaraz. Baina noiz arte? Nola egingo dugu transmisioa bermatzeko?»IÑAKI ETXELEKU Kazetaria eta aktorea Euskal kulturaren transmisioak esparru amateurrean egin dezakeen bideaz ere kezka azaldu du Etxelekuk. «Jende gaztea eta ez hain gaztea aritzen da maskaradetan, antzerki taldeetan… euskaratik euskaraz. Baina noiz arte? Nola egingo dugu transmisioa bermatzeko? Nola formatu dantzariak, bertsolariak eta oholtza zuzendariak?».

Euskarazko hedabideek eta elebidunek kultur paisaia ezberdinak irudikatzen dituzte; eta hor, hedabide batzuk trakzionatzaile edo trakzionatzaileago dira, eta beste batzuk galga». Euskarazko komunikabideek euskal kulturgile gehiago agertzen dituztela, diziplina guztietan. Eta elebidunek, aldiz, «paisaia oso ezberdin bat» erakusten dutela, hainbatek euskaraz aritzen diren kulturgileak «ukatzeraino». Euskarazko kulturgintzak hedabideetan duen presentziari buruzko azterketa batek utzi duen ondorioetako bat da. Ez bakarra, ordea, beste hainbat ere eman baititu azterlanak. Tartean, honako hau: «Gure komunikabideak kanpoko kulturaren zabaltzaile dira». Euskal Hedabideen Behategiko eta EHUko Nor ikerketa taldeko Libe Mimenzak, Naroa Burresok eta Ane Martinezek egin dute azterlana, eta elkarrekin aurkeztu dute gaur, Azpeitian (Gipuzkoan) egin dituzten Sormenean hezi, kulturan bizi III. jardunaldietan. Ikerketaren helburua honako galderari erantzutea izan dela azaldu dute aurrena: Euskal Herrian, zer espazio mediatiko daukate kulturgileek? Bestela esanda, euskarazko kulturgileak zenbat agertzen diren eta nortzuk agertzen diren aztertzea izan dute xede. Komunikabideen eskaintzari eta kontsumo ohiturei erreparatuta, edizio digitaletan arreta jartzea erabaki dute egileek, eta 11 hedabideko lagin bat hautatu, audientziak, zabalpen geografikoa eta hizkuntza kontuan hartuta: euskara hutsezko sei —BERRIA, Argia, Alea, Anboto, Goiena eta Kazeta— eta elebidunak diren edo gaztelania darabilten bost —Naiz, El Correo, El Diario Vasco, Noticias de Navarra eta EiTB—. Horiek denek beren Kultura ataletan iazko urte osoan argitaratutako eduki guztiak bildu dituzte. Halaber, euskal kulturgileak definitzean, euskarazko sortzaileak hartu dituzte aintzat, baina euskaraz eta beste hizkuntza batzuetan aritzen direnak ere badirenez, hainbat hizkuntza kategoria sortu dituzte, ondoren euskarazko kulturak zer pisu hartzen zuen ikusteko. Datuak bildu eta prozesatzeko, Orai adimen artifizialeko zentroa bidelagun izan dute ikertzaileek, eta, hala, 11 hedabide horien kultur edukiak modu automatikoan erauzi dituzte saretik. Garbiketa bat egin ondotik, 24.246 kultur eduki jaso, eta 12,6 milioi hitzeko testu corpus bat osatu dute. Datu horiek berriro prozesatu dituzte, euskal kulturgileak identifikatze aldera, eta, hainbat irizpide metodologiko aplikatu ostean, Euskal Herriko 5.637 kulturgile biltzen dituen datu-basearen gainean egin dute analisia. Emaitzak, hiru multzotan Bildutako kultur eduki guztietatik %35,1 euskaraz eman dituzte lagineko hedabideek, eta %64,9 gazteleraz. Iaz euskal kulturgile gehien agertu zituen hedabidea BERRIA izan zela aipatu dute, besteak beste. Halaber, emaitza guztiak hiru multzotan banatuta aurkeztu dituzte: kulturgileen diziplinari begiratu diote, batetik; darabilten hizkuntzari, bestetik; eta hedabideetan nortzuk agertu diren ere aztertu dute. Diziplinei dagokienez, ikusi dute sortzaile gehienak (%91,7) arlo bakarrean aritzen direla, eta musikariek osatzen dutela talderik handiena, baita haiek dituztela agerpen gehien ere hedabide guztietan. Hedabidez hedabide ere aletu dituzte diziplinei dagozkien datuak, eta ondorioztatu dute badirela aldeak euskarazkoen eta elebidunen artean. Hain zuzen, bi aldagaien artean «harreman estatistikoki adierazgarri bat» dagoela azaldu dute, eta «hedabidearen hizkuntzak markatzen duela kulturgile kopurua diziplinaka». Adibiderako: oro har, bertsolaritzari pisu handiagoa ematen diote euskara hutsezko hedabideek, eta gainerakoetan, berriz, agerpen kopurua «erlatiboki oso txikia da». Hedabide elebidun batzuetan, euskarazko bertsioan «askoz handiagoa da» bertsolarien kopurua gaztelerazkoan baino. Bestalde, eta hizkuntzari dagokionez, lau multzotan sailkatu dituzte sortzaileak: euskara hutsean aritzen direnak (1.952); hizkuntzarik ez darabiltenak (1.875); erdaretan sortzen dutenak (1.083); eta euskara eta erdarak darabiltzatenak (727). Herena baino apur bat gehiago dira, beraz, euskara hutsean aritzen direnak. Hedabideka aztertuta, joera bera antzeman dute: «Oraingoan ere, hedabidearen hizkuntzak euskarazko kulturgilearen presentzian eragina dauka». Izan ere, euskara hutsezko kulturgile gehiago daude euskarazko hedabideetan elebidunetan baino —hamarretik sei dira lehenetan, eta hamarretik lau besteetan—, eta elebidunen gaztelerazko bertsioetan gehiagotan agertzen dira erdaretako kulturgileak. Azkenik, zein kulturgile agertu diren ere aletu dute ikertzaileek, eta azaldu, Estibaliz Urresola zinemagilea izan zela iaz, oro har, hedabideetan gehien agertu zena (329), eta euskara hutsean aritzen direnetatik, berriz, Harkaitz Cano (181). Baina arlo horretan ere sumatu dute alderik hedabideen artean: «Euskarazko hedabideetan elebidunetan baino presentzia handiagoa ematen zaie euskaraz sortzen duten kulturgileei, bai kopuru aldetik eta bai posizio aldetik». Beste hiru ondorio Horiek horrela, hasteko, euskarazko hedabideek eta elebidunek kultur paisaia ezberdinak erakusten dituztela ondorioztatu dute ikerketaren egileek. Baina beste hiru konklusio ere atera dituzte. Bata, Euskal Herriko komunikabideak, «batez ere elebidunak, kanpoko kulturaren zabaltzaile» direla. Kontuan izanik, besteak beste, bildutako kultur edukietatik %40,9 zirela Euskal Herritik kanpoko kulturgileei buruzkoak, uste dute «nortzuk agertzen dituzten kontuan hartuta soilik ere nabarmena» dela ideia hori. «Bada publiko potentzial bat ez dena jasotzen ari euskal kultura, ez zaiolako ematen»LIBE MIMENZA Ikerlaria Beste lerroburu bat ere eman du azterlanak: «Transmititzen ez den kultura bat ezin da hautatu». Izan ere, aztertutako hedabideen audientziei erreparatuta, haien hartzaileek euskara ulertzeko «gaitasun zabala» dutela ikus liteke. «Hau horrela izanda, hor bada publiko potentzial bat ez dena jasotzen ari euskal kultura, ez zaiolako ematen». «Errealitatea aldatu da, baina gu kartografia zaharrekin ari gara. Garaia da komunikazio sistema, kultur sistema, orainetik gerora proiektatzeko»LIBE MIMENZA Ikerlaria Azken ondorio gisa, zera nabarmendu dute: «Errealitatea aldatu da, baina gu kartografia zaharrekin ari gara». Ikertzaileen ustez, «komunikabideek ez dituzte beren gaur egungo audientziak ezagutzen, eta duela 40 urte zegoen errealitate soziolinguistikoarentzat ari dira oraindik». Hedabide elebidunak «kategoria zaharrekin» ari dira, baina euskarazkoetan ere, «beste ardatz batean bada ere», sumatu dute hori. Datuak hor direla, baina datuaren kultura falta dela ere adierazi dute. «Garaia da komunikazio sistema, kultur sistema, orainetik gerora proiektatzeko; garena kartografiatzen hasi, kultura hila baino, kultura bizia gailentzeko ariketa egiteko».

Oposizioko proba euskaraz egitea eskatzeagatik jasan duen diskriminazioa salatu du suhiltzaile batek, eta helegitea ezarri du, ELA sindikatuak lagunduta. 2022ko urriaren 25ean, Arkautin (Araba) antolatutako probetan Eusko Jaurlaritzak ahozko gaitasunen proba gaztelaniaz egitera behartu zituen hautagai guztiak. Euskara ama hizkuntza daukan hautagai batek helegitea jarri zuen diskriminazio horrengatik, eta sindikatuak salatu du Jaurlaritzak «diskurtso euskarafoboz erantzun» diola. Gasteizko auzitegi batek arrazoi eman zien hautagaiari eta ELAri, baina «ez zuen espresuki ezer ebatzi hautaketa proba euskaraz egiteko aukerari buruz». Auzia ez horretan uzteko, ELAk helegitea jarri zuen «azterketa euskaraz egiteko debekuari buruzko erabaki espresua eskatzeko». Sindikatuaren arabera, «argudio euskarafoboz beteriko idatzi» baten bidez erantzun zion helegite horri Jaurlaritzak. ELAk jakinarazi duenez, Eusko Jaurlaritzako abokatuak testu horretan azaldu du «hautagaiek ez dutela eskubiderik azterketak beren hautazko hizkuntzan egiteko, eta gaztelaniaz soilik egitea hobesten du». Urrunago joan da abokatua, esanez «azterketa berdintasun baldintzetan egitea bermatzeko funtsezkoa» dela hizkuntza berean egitea. Eta hizkuntza bakar horrek gaztelera izan behar duela. Eusko Jaurlaritzako ordezkariak gehitu du «suhiltzaileen arteko lan hizkuntzak gaztelania izan behar duela derrigorrez». ELAko Euskara arduradun Pello Igeregik salatu egin du Eusko Jaurlaritzaren jarrera: «Hanka sartzea onartu, barkamena eskatu eta berriro gertatuko ez dela bermatu beharrean, bere hizkuntza eskakizunak zapalduta dauzkan hautagaiari iseka egin dio argudio euskarafoboz». Eta euskarafobiaren hedadurari buruzko kezka azaldu du: «Oldarraldi euskarafoboa noraino hedatu den erakusten du Eusko Jaurlaritzak berak diskurtso supremazista erdalduna izateak», adierazi du Igeregik. «Erdaraz behar bezala ez dakiten hautagaiak arriskutsuak direla argudiatu du Eusko Jaurlaritzaren abokatuak», ELAko arduradunak deitoratu duenez. Bidegabea iruditu zaio argudio hori: «Argudio bera erabilita, larrialdi egoeretan agertzen diren langile erdaldun elebakar guztiak arriskutsuak dira, […] herritar eta langile askok halako egoeretan erabil dezaketen hizkuntza bat ez baitute ezagutzen». Ondorioz, EAEko administraziotik etorri euskararen kontrako azken diskriminazio horren aurrean, Igeregik PSE-EEko idazkari nagusi Eneko Anduezaren dimisioa eskatu du, «praktikan» hura baita «EAEko hizkuntza politiketarako sailburua». Arkautin gertatzen denak «eta eguneroko hizkuntza politikek gaztelaniaz bizitzera kondenatu nahi gaituzte, eta hori da benetako hizkuntza inposaketa», ELAkoak deitoratu duenez. Gainera, gaur egungo Arkautiko Akademiako zuzendaria aurreko Eusko Jaurlaritzako hizkuntza politikarako sailburuordea, Miren Dobaran dela oroitarazi du Igeregik. Eskaera bat ere luzatu dio: «ELAk berehalako neurri eraginkorrak hartu ditzala exijitzen dio Miren Dobarani egoera hau sekula ere berriro gerta ez dadin». Behatokiaren salaketa Hizkuntza Eskubideen Behatokiak ere aitortu du «larritasunez» hartu dituela Arkautiko Akademiak erabili alegazioak. «Arazoaren muinean, orain arte euskarazko proben homologazio falta argudiatzetik, gaztelaniaren ulermen nahitaezkoa argudiatzera pasatu dira», laburbildu du Behatokiak. Alta, suhiltzailearen kasu hori aztertu zuen Arartekoak honela oroitarazi zuen 2023an: «Hautaketa prozesu batera deitzen duten administrazioek bermatu behar dute parte hartzaileek hautaketa horretako proba guztiak nahi duten hizkuntzan egin ahal izatea, bai euskaraz, baita gaztelaniaz ere». Behatokiak zehaztu du zer dakarren horrek: «Botere publikoen eginbeharra da herritarrei aitortu zaizkien eskubideak bermatzea, eskubide horiek eraginkorrak eta benetakoak izan daitezen». Arkautin gertatutakoa ez dela arazo sortu berria oroitarazi eta salatu du Behatokiak. «Urte hauetan guztietan, administrazioak nahiago izan du herritarrei proba gaztelaniaz egitera behartu, azterketa euskaraz egiteko duten eskubidearen gainetik. Erabat onartezina da». Ondorioz, Behatokiak Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailari eta Arkautiko Akademiari eskatu die, baita gainerako administrazioei ere, lehenbailehen «beharrezko neurriak har ditzatela euskarazko probak homologatzeko eta oposizioak osorik eta albo kalterik gabe euskaraz egin ahal izatea bermatzeko».

Euskal Elkargoko ordezkariek hala eskatuta, EEP Euskararen Erakunde Publikoaren biltzar nagusiak osatze hitzarmena urtebetez luzatzea erabaki zuen joan den astean, negoziatzen segitzeko, ez baitute adostasunik aurrekontuaren emendatzeari buruz. Maider Behotegi